۲۰ درصد از روزهاي امسال تعطيل است !
در پي پيشرفت و توسعه صنعتي و اقتصادي در بسياري از کشورها، به تدريج اين گرايش تقويت يافته که تعداد روزهاي تعطيل بايد بنا بر اقتضائات وضعيت اقتصادي تنظيم و تعديل شود، اما عوامل بسياري از جمله فرهنگي، سياسي و تاريخي به عنوان موانع جديد در کاهش روزهاي تعطيل هست که مانع از اقدام در اين زمينه مي شوند.
بنا بر مطالعاتي که در برخي کشورها همچون آلمان و مالزي انجام شده، توليد ناخالص داخلي در روزهاي تعطيل به طور معناداري پايين مي آيد و از همين رو، به جرأت مي توان گفت که تعطيلات رسمي در ايران اگر بيش از ديگر کشورها نباشد، يکي از بالاترين آنهاست.
مقام معظم رهبري درباره تعطيلات کشور فرموده اند: “اين تعطيلات طولاني و بي دليل، هيچ منطق عقلايي ندارد. وضع خوبي نيست که اول سال، روزهاي متوالي- گاهي دو هفته و گاه بيشتر- همه چرخهاي فعاليت در کشور از حرکت بيفتد. خلاف مقررات هم هست. بنا بر مقررات تعطيلي ها محدود است. ما در اين روزهاي سال، تعطيلي زياد داريم که اين به زيان کشور است”.
تعطيلات از نقطه نظر منشأ پيدايش به سه گروه اصلي قابل تقسيم است: گروه نخست، تعطيلات ملي هستند که عموماً منشأ تاريخي- فرهنگي دارند؛ گروه دوم تعطيلات مذهبي، گروه سوم تعطيلات حکومتي هستند. تعطيلات رسمي کشور ما (از هر سه گروه تعطيلات) نسبت به ديگر کشورها بيشتر است، ايران با داشتن حدود ۲۵ روز تعطيلات سالانه به مناسبتهاي گوناگون، جزو کشورهايي است که بالاترين تعطيلات را دارد.
اين در حالي است که بررسي هاي يک گروه از محققان در مرکز مطالعات دين و اقتصاد، نشان مي دهد متوسط جهاني تعطيلات ۵/۱۳ روز در سال است.
مقايسه ديگر که ميان ايران، يونان، ايتاليا و چين به عنوان چهار کشور قديمي و صاحب تمدن شده نيز گوياي آن است که با وجود برخورداري هر چهار کشور از پيشينه تاريخي، متوسط تعطيلات در اين سه کشور، ۱۷ روز است. ميزان تعطيلات رسمي در مغولستان ۵ روز، در هند ۷ روز، در پاکستان و مراکش ۸ روز، در آمريکا، ايرلند، ايسلند و قطر ۹ روز، در لسوتو(آفريقا) ۱۰ روز، در استراليا ۱۱ روز، در آمريکاي جنوبي، ايتاليا، فرانسه، اردن، ترکيه و مصر ۱۲ روز، در اتريش و گويانا (آمريکاي جنوبي) ۱۳ روز و در ژاپن ۱۴ روز است.کارشناسان اقتصادي بر اين باورند که ساماندهي تعطيلات رسمي و نيمه رسمي کشور با چشم انداز کاستن از پيامدهاي منفي تعطيلات طولاني، يک ضرورت اقتصادي است.
همت مضاعف در تضاد با تعطيلات فراوان
در شرايطي که امسال به “همت مضاعف، کار مضاعف” نامگذاري شده است، بايد ديد که آيا دسترسي به اين هدف والا با توجه به تعداد روزهاي تعطيل موجود در تقويم سالانه کشور ممکن است؟ تعطيلات واژه اي است که بنگاههاي صنعتي و توليدي به ويژه در دوران رونق کاري چندان از آن خوششان نمي آيد و اين واژه براي آنها مساوي است با توقف خط توليد، بيکاري کارگران، و به تبع آن کاهش سطح توليد هزينه هاي سربار اضافه.
اگرچه در همين حال نيروهاي کار اغلب از تعطيلات استقبال کرده و مشتاق آن هستند و اين وضعيت معمولاً در مواردي باعث بروز اختلاف نظرهايي بين کارفرما و کارگر مي شود.
طي سالهاي اخير اظهار نظرهاي زيادي درباره پايين بودن بهره وري نيروي کار در کشور از سوي کارشناسان مختلف ارايه شده است؛ با اين وجود کارهاي عملي انجام شده براي افزايش بهره وري نيروي کار کشور کارايي چندان زيادي نداشته، زيرا هر بار تلاشي در اين زمينه انجام شده، به يک باره تعطيلات چندين روزه از راه رسيده و دوباره روز از نو و روزي از نو !
نکته جالب اينجاست که بسياري از نيروهاي کاري کشور نيز وقتي دقيقاً به مسأله نگاه مي کنند، معمولاً از تعطيلات زياد بيزار بوده و آنان نيز دوست دارند با کار بيشتر پول بيشتري به دست آورند. با اين وجود سيستم موجود نه به آنها اجازه انجام کاري مي دهد و نه به کارفرمايشان. اين همان وضعيتي است که به خوبي نقش تصميم گيريهاي دولتي را در سياست گذاريهاي مربوط به تقويم سالانه کشور نشان مي دهد.
۲۰ درصد از روزهاي امسال تعطيل است
در تقويم سال ۱۳۸۹ کشور نيز حدود ۸۰ روز تعطيل وجود دارد که البته ۵۲ روز آن جمعه است. اين رقم مربوط به روزهاي تعطيل رسمي و جمعه است که روزهاي تعطيل يا نيمه تعطيل پنج شنبه را هم بايد به آن افزود، اما در کشور ما واژه منحصر به فرد ديگري نيز وجود دارد به نام بين تعطيلي! يعني روزهايي که بين روزهاي تعطيل واقع مي شوند، هرچند گاهي نه به صورت رسمي، اما عملاً به تعطيلي کشيده مي شوند. گاهي هم که تصميم گيريهاي مراجع مربوط، به افزايش تعطيلات به واسطه تعطيل اعلام کردن يا مجاز اعلام کردن مرخصي در روزهاي موسوم به بين التعطيلين نيز انجاميده است.
در هر حال اين اعداد و ارقام نشان مي دهد که دست کم ۲۰ درصد از روزهاي امسال تعطيل خواهند بود که اين رقم البته باز هم بدون محاسبه روزهاي بين تعطيلي و پنج شنبه است. در سال گذشته نيز در تقويم کشور تقريباً چنين وضعيتي وجود داشت، اما در برهه اي تعداد روزهاي بين تعطيلات به طور عجيبي به شدت زياد شد و حتي يک بار نيز يک هفته وسط سال عملاً تعطيل شد
وزارت صنايع و معادن کاري کند
اما در حالي که وزارت صنايع و معادن به عنوان متولي بخش صنعت و توليد در کشور وظيفه حمايت از اين بخش را به عهده دارد، از شواهد پيداست که مسؤولان اين وزارتخانه تاکنون براي کاهش روزهاي تعطيل در تقويم کشور و کمک به بخش صنعت در اين زمينه نتوانسته اند کار خاصي انجام دهند.
اگرچه تصميم گيري نهايي در زمينه کاهش روزهاي تعطيل در تقويم کشور به عهده نهادهاي بالاتر است، اما وزارت صنايع و معادن حداقل مي تواند پيشنهادي مبني بر کاهش روزهاي تعطيل در تقويم کشور ارايه دهد و گامي در جهت حمايت از بخش توليد و صنعت در کشور بردارد. در اين بين وزارت کار هم براي کاهش تعداد روزهاي تعطيل در سال، کار خاصي انجام نداده است.
وجود تعطيلات بيش از حد در تقويم باعث شده تا اظهارات کارشناسان را درباره اينکه پول نفت ايراني ها را تنبل کردهاست، بپذيريم. در همين راستا عضو شوراي عالي کار با بيان اينکه کشور در حال حاضر به کار و فعاليت بيشتر نياز دارد نه تعطيلات متعدد و پياپي، گفت: تعطيلات بيش از حد نه تنها به نفع توليد نيست، بلکه به نفع کارگر و نيروي کار هم نيست، زيرا در نهايت با افزايش روزهاي تعطيل، دستمزد نيروي کار هم کاهش مي يابد.
ولي ا… صالحي ، با اشاره به اينکه نيروي کار هم با تعطيل شدن بي مورد روزهاي کاري موافق نيست، افزود: کار بيشتر به معناي رفاه بيشتر است، بنابراين کاهش روزهاي کاري، رفاه نيروي کار را هم خواهد کاست و هيچ وقت کار کمتر، مطلوبيت بيشتر در پي نخواهد داشت.
او با تأکيد بر اينکه وضعيت کنوني تعطيلات در کشور به ساماندهي نيازمند است، اظهار کرد: در حال حاضر براي کشور سند چشم انداز تهيه و اهداف بزرگي ديده شده است که به نظر من براي رسيدن به آنها بايد شيفتهاي کاري فشرده تر شود، اما با تعطيلات پشت سر هم، هرگز به اين اهداف نمي رسيم.
کارفرمايان ناراضي
يک مقام کارفرمايي معتقد است: امروز کارفرمايان و کارگران به خوبي مسايل مربوط به توليد و بهره وري را درک مي کنند، به همين دليل هر دو با تعطيلات پشت سر هم و طولاني مدت مخالفند. امير معتمدي با بيان اينکه تعطيلات طولاني مدت باعث اتلاف وقت و سرمايه و اسراف در منابع مي شود، گفت: کارگر هم در حال حاضر به طور عميق مشکل توليد را مي فهمد و حاضر است براي رفع آن کمک کند، در حالي که تعطيل کردن روزهاي کاري مي تواند به اين روند ضربه بزند.
معتمدي با بيان اينکه استفاده کمتر از ظرفيت توليد و روزهاي کاري باعث کوچکتر شدن سفره کارگر و کارفرما مي شود، ادامه داد: امروز صنايع و توليدات در خطرند و تعطيل کردن روزها باعث کاهش ظرفيت کاري و افزايش خطر در حوزه توليد مي شود.
محمد عطارديان نيز ديگر کارفرمايي است که مي گويد: به نظر من تعداد روزهاي تعطيل در ايران چندان تفاوتي با تعطيلات ديگر کشورها ندارد، بلکه تنها تفاوت آن در منظم نبودن روزهاي تعطيل داخل کشور است.
وي با بيان اينکه تعطيلات نامرتب روزهاي آخر سال در کشور ما از نمادهاي نبود نظم است، اظهار کرد: در حالي که به طور رسمي تنها چهار روز از شروع سال جديد تعطيل است، اما متأسفانه روزهاي کاري از چند روز پيش از شروع سال جديد تا حدود ۲۰ روز پس از سال، تعطيل يا نيمه تعطيل است که اين بي برنامگي و نامنظم بودن باعث بروز مشکلات زيادي مي شود.
مشکل تعطيلات نيست
يک مقام کارگري معتقد است، معضلات موجود در صنعت کشور، ارتباطي چندان جدي با تعطيلات ندارد و موضوعهاي مهمتر از روزهاي تعطيل باعث بروز مشکل در توليد شده است.
محمد احمدي گفت: اگرچه تعطيل شدن روزهاي کاري مي تواند به ضرر توليد باشد، ولي آنچه امروز در صنعت کشور مي گذرد، با تبديل شدن روزهاي تعطيل به روزهاي کاري سامان نمي يابد.
عضو هيأت مديره شوراي اسلامي کار سراسر کشور با تأکيد بر اينکه قانونگذار براي تعطيل کردن برخي روزهاي سال دلايل موجهي داشته است، ادامه داد: هر چند تعطيلات بايد مدون و منظم باشد، ولي واقعيت اين است که با اضافه شدن چند روز کاري، به دليل وجود مشکلات اساسي در حوزه توليد، اين بخش تغييري نخواهد کرد. يک عضو شوراي اسلامي کار تهران نيز با بيان اينکه بر اساس استانداردهاي بين المللي، تعطيلات بيشتر موجب وارد شدن ضرر و زيان به توليد داخلي مي شود، گفت: از آنجا که در کشور ما، توليد داخلي خريدار ندارد، بنابراين تعطيل شدن روزهاي کاري چندان به ضرر توليد نيست !
علي قدياني در واکنش به اظهار نظري مبني بر لزوم کاهش تعطيلات براي افزايش توليد تصريح کرد: تعطيلات آخر هفته و رسمي در همه کشورهاي دنيا وجود دارد، بنابراين نمي توان گفت آنها با کاهش روزهاي تعطيل پيشرفت کرده اند.
وي با بيان اينکه بدون شک تعطيلات از پيش تعيين نشده و بدون برنامه ريزي به زيان توليد است، ادامه داد: برخي کارخانه ها که به دليل استقبال نکردن بازار داخلي با انباشت توليد در انبارها مواجه شده اند، ترجيح مي دهند فعاليت خود را کمتر کنند، چون اين کار به نفع کارفرماست. علي دهقان کيا هم در اين خصوص با اشاره به اينکه هم اکنون بسياري از کارخانه ها و مراکز توليدي با ۳۰ تا ۴۰ درصد ظرفيت خود کار مي کنند، افزود: در چنين شرايطي هرگز تعطيل شدن روزهاي کاري نمي تواند مورد تأييد باشد و اين روش هيچ وقت به صلاح توليد کشور نيست.
وي افزود: متأسفانه به دليل شرايط نامناسب توليد، برخي کارگران در روزهاي کاري داخل کارخانه هم کار چنداني انجام نمي دهند و به همين دليل، کارفرمايان در چنين شرايطي ترجيح مي دهند بعضي روزها تعطيل باشد، در حالي که اين وضع به صلاح کارگران نيست.
