گزارش مکتوب … حفظ ارزش های فرهنگی و ایجاد اشتغال و کارآفرینی در خراسان شمالی

توجه به میراث نیاکان ، حفظ ارزش های فرهنگی و انتقال آن به نسل جوان امروزه در کنار معرفی آن به جهانیان از جمله دغدغه های مسئولان و متولیان امور اجتماعی و فرهنگی است.

در این میان توجه به صنایع دستی بعنوان محصول دستان هنرمندانی که ذوق و سلیقه را با فرهنگ و هنر اجداد و نیاکان خود تلفیق کرده و هنر ماندگار آنان را سینه به سینه به آیندگان انتقال می دهند میتواند در کنار ارائه فرهنگ و تمدن ملل و اقوام مختلف تاثیر بسزایی در ایجاد اشتغال پایدار و کارآفرینی داشته باشد.

صنایع‌دستی با ویژگیهایی چون کاربر بودن و ارزش افزوده بسیار بالا، تأمین مواد اولیه مصرفی از منابع داخلی ، نیاز به سرمایه اندک ، برخورداری از ابزار کار ساده و بازار ساده فروش محصولات ، سبب افزایش تولید ناخالص ملی ، افزایش درآمد سرانه ، توسعه صادرات ، کسب درآمد ارزی ، تأمین تعادل اجتماعی ، تأمین اشتغال و تعادل بخشی بازار کار و جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها ، ایجاد درآمد مکمل برای خانوار و افزایش سطح مشارکت اقتصادی زنان می‌گردد.

امروزه تولید صنایع دستی که مزین به نقش آثار تاریخی ‎، باستانی و یادمان‌های ویژه هر کشور است در دستور کار صنعتگران جهان قرار گرفته است و تلاش می‌شود که حتی بخشی از این گونه آثار که از سنگ ، چوب ، فلز و یا بر روی سرامیک و پارچه پدید می‌آید با قیمت‌های ارزان در اختیار توریست‌ها قرار گیرد تا به نوعی معرف فرهنگ و هنر آن کشور و زمینه ساز افزایش حضور گردشگران در آن کشور شود .

خراسان شمالی نیز در این میان با توجه به قدمت ، پیشینه و حضور قومیت‌های مختلف کرد ، ترک ، ترکمن ، تات و فارس از تنوع چشمگیری در بخش صنایع دستی برخوردار است که این امر میتواند در کنار موقعیت جغرافیایی خاص این استان که محل عبور زائران امام هشتم (ع) و مسافران و گردشگران از سراسر کشور است جایگاه ویژه ای را به رونق بازار صنایع دستی این استان بدهد.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان با اشاره به وجود ظرفیت های بالای استان در بخش صنایع دستی و فعالیت بیش از ۱۵ تا ۲۰ هزار نفر در بیش از ۶۶ رشته در این بخش می گوید : ۷۰ درصد صنایع دستی استان در بخش دست بافته ها ۱۰ درصد در بخش نساجی سنتی و ۲۰ درصد نیز در دیگر بخش های صنایع دستی فعال است.

عابدی با بیان اینکه قالیچه و پشتی ترکمنی ، سفره کردی ، گلیم و جاجیم ، چادرشب ابریشمی ، کلاه کرکی ، چارق دوزی ، نمد مالی، پوستین دوزی ، زین سازی ، لباسهای محلی و سنتی ( کردی و ترکمنی ) از مهمترین صنایع دستی استان محسوب می شود می افزاید : پارسال چارق دوزی ، حجاری گردنبند و گلیم پادری استان موفق به دریافت مهر اصالت یونسکو شده اند .

وی همچنین با اشاره به اینکه با وجود قیمت نسبتا بالای صنایع دستی در سایر کشورهای منطقه ، تولید کنندگان آن کمترین عایدی را از تولید این محصولات دارند می گوید : رویکردهای کوتاه مدت ، میان مدت و بلند مدت این اداره کل در حمایت از تولید کنندگان این صنایع در قالب برپایی نمایشگاههای بین راهی برای عرضه مستقیم کالا با حمایت بخش خصوصی / برگزاری نمایشگاههای منطقه ای ، کشوری ، و بین المللی از مهمترین اقدامات اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری برای حمایت از تولید کننگان صنایع دستی است.

عابدی همچنین با بیان اینکه عصر کنونی عصر تخصص است و آموزش مهارت های هنری ، نظیر صنایع دستی برای توسعه و حفظ آن ضروری است از برگزاری رایگان کارگاههای آموزشی در سطوح مقدماتی ، پیشرفته و به آموزی برای حفظ و احیا رشته های فراموش شده در روستاهای استان خبر داد و افزود : خوشبختانه هم اکنون به کمک آموزش های انجام شده هیچ یک از رشته های صنایع دستی استان در معرض فراموشی و منسوخ شدن قرار ندارند.

در کنار وجود ظرفیتهای یاد شده توجه به حضور عشایر در استان خراسان شمالی که ۲ و نیم درصد جمعیت این استان را تشکیل می‌دهند نیز میتواند گامی موثر در رونق صنایع دستی تلقی شود .

حضرتقلی حیدری معاون اداره کل امور عشایر خراسان شمالی نیز در این زمینه با متنوع شمردن تولیدات صنایع دستی عشایر خراسان شمالی و توان بالای آنان در زمینه‌های مختلف می گوید : هم اکنون ۳۵ درصد تولیدات صنایع دستی این استان توسط عشایر تولید میشود که این

میزان با وجود حمایتهای لازم دستگاههای متولی امر میتواند افزایش یابد.

اما سوالی که در اینجا مطرح میشود این است که چرا با وجود چنین ظرفیتی در بخش صنایع دستی استان هنوز این هنر صنعت نتوانسته قابلیت های خود را آنطور که شایسته و بایسته است در عرصه ملی و جهانی به نمایش بگذارد و سهم مناسبی از درآمدهای خانواده ها را به خود اختصاص دهد ؟

به زعم و نظر بسیاری از تجار و کارشناسان این حوزه در کنار توانمندی های بالقوه خراسان شمالی در تولید و فروش صنایع دستی ، کاستی هایی نیز در راه رونق این صنعت بعنوان یکی از مهمترین راههای ارز آوری و ایجاد ارزش افزوده در استان وجود دارد که نبود زیرساختهای لازم برای صادرات و نیز نبود راههای ارتباطی ریلی و هوایی از جمله مهمترین آنها است.

صمدی رئیس اتاق بازرگانی ، صنایع و معادن خراسان شمالی در این باره با اشاره به اینکه یکی از مهمترین تولیدات صنعتگران خراسان شمالی صنایع دستی و از جمله مهمترین آن ها فرش است می افزاید : بیشتر مشتریان این صنعت کشورهای اروپایی ، آمریکایی و استرالیایی هستند که بدلیل فراهم نبودن زیر ساخت های لازم ، صادرات آن به این کشورها از طریق استان های دیگر انجام میشود و تولید کنندگان و تجار خراسان شمالی در صادر کردن این محصولات نقش چندانی ندارند .

احمدی از صادرکنندگان استان نیز با اشاره به اینکه خراسان شمالی با داشتن بیش از ۲۸۱ کیلومتر مرز مشترک با کشور ترکمنستان در کنار فاصله کم عشق آباد پایتخت این کشور با مرز خراسان شمالی که کمتر از ۳۵ کیلومتر است می گوید : این موضوع فرصت ویژه ای برای خراسان شمالی ایجاد کرده است تا بتواند تولیدات صنایع دستی خود را به کشورهای آسیای مرکزی از جمله ازبکستان ، تاجیکستان ، ترکمنستان ، قزاقستان ، قرقیزستان افزایش دهد اما نبود بازار چه مرزی و اتاق ترانزیتی از جمله مهمترین موانع صدور تولیدات و صنایع استان بطور اعم و صنایع دستی بطور اخص است.

محمدنیا از کارشناسان صنایع دستی نیز با اشاره به توان بالای صنایع دستی استان و قابلیت مطرح شدن در بعد ملی و بین المللی واردات بی‌رویه صنایع‌دستی از دیگر کشورها ، نبود حمایت مادی و معنوی از این‌گونه صنایع در داخل کشور و همچنین انتقال نیافتن دانش و تجربه این قبیل مهارتها از پدران و استادان به نسل های جوان را از عمده‌ترین چالشهای پیش‌روی این هنر- صنعت در استان برشمرد.

محمد نیا می افزاید : بر اساس تحقیقات و نظر سنجی های انجام شده در استان مهمترین عامل علاقه‌مندی مشتریان به محصولات صنایع دستی خارجی بویژه صنایع دستی کشور چین کاربردی بودن این صنایع با نیاز روز ، عرضه این محصولات متناسب با سلیقه مشتری ، مانند بسته‌بندی زیبا ، ارزان و به روز بودن آنهاست .

محمد نیا شناسایی و به‌کار گیری ظرفیت‌های موجود در زمینه کمک به توسعه صنایع دستی و فراهم کردن امکان عرضه و فروش محصولات تعاونی‌ها و تشکل‌های فعال در این زمینه از طریق ایجاد غرفه‌های ویژه و یا حضور در نمایشگاه‌های خاص با هدف توانمندسازی و خود اتکایی این مراکز ، ساماندهی و ارائه تسهیلات بانکی و مناسب و ارزان و آسان ، ایجاد شبکه ها و مراکز تحقیقات کاربردی و ارائه مستمر طرح ها و راهکارهای مناسب ، مشارکت در همایش ها و سمینارهای ملی و جشنواره های صنایع دستی ، ایجاد بسترهای لازم به منظور برقراری ارتباط موثر میان دانشگاه ها و مراکز علمی و ‏تحقیقاتی کشور با تولید کنندگان صنایع دستی ، بسته‌بندی مطلوب و استاندارد شامل ذکر ویژگی و نوع کالا، کیفیت ، شماره پروانه تجاری ، آدرس کالا و قیمت‌گذاری را از مهمتریت عواملی عنوان کرد که میتواند به رونق این هنر-صنعت در استان و کشور کمک کند.

بنابراین به نظر میرسد در کنار عوامل فوق تسریع در عملیات اجرایی ساخت راه آهن مشهد بجنورد گرکان ، توسعه و تجهیز فرودگاه بجنورد در سطح یک فرودگاه بین المللی ، ایجاد بازارچه های مرزی دائم و تشکیل اتاق ترانزیت در مرز ترکمنستان و همچنین گسترش و تقویت روابط دیپلماتیک و بین الملل با کشور ترکمنستان و دیگر کشورهای حوزه آسیای مرکزی و عضو اکو نیز بتواند نقش چشمگیری در تحقق این هدف داشته باشد.

منبع: کارپتور