پدیده ضد میکروبی در منسوجات
هر ماده ای که مانع رشد میکرواورگانیسم ها شود و یا آنها را از بین ببرد، یک ماده ضد میکروبی است.منسوجات از زمانهای قدیم به عنوان محیطی مناسب برای رشد میکرواورگانیسم هایی از قبیل باکتری و قارچ شناخته شده اند. بنابراین یکی از کاربردهای مواد ضد میکروبی در منسوجات است. عملکرد عوامل ضد میکروب در منسوجات به زمانهای بسیار دور بر می گردد، هنگامی که مصریان قدیم از عوامل ضد میکروب طبیعی و سبزیجات برای حفظ پوشش مومیایی ها استفاده می کردند در زندگی روزمره،انسان ناگزیر از تماس با گونه های مختلفی از اورگانیسم ها از جمله باکتری، قارچ، مخمر، کپک وخزه است.
برخی از آنها می توانند موجب بوی نامطبوع،لکه و رنگ بر روی پارچه ها و انواع بیماری ها و عفونت ها و واکنش های آلرژیک شوند. میکرواورگانیسم های بیشماری محیط پیرامون ما را احاطه کرده اند که بسیاری از آنها می توانند منشاء بیماری های مختلف و حتی کشنده در انسان ها شوند.مدت هاست که دانسته شده، میکرواورگانیسم ها به ویژه باکتری ها می توانند بر روی کالای نساجی رشد و نمو خوبی داشته باشند.الیاف طبیعی مثل پروتئین (حاوی کراتین) وپنبه (به دلیل تجزیه بیولوژیکی) حساس تر از مواد سنتزی هستند.به دلیل ساختار آبدوستشان که آب،اکسیژن ومواد مغزی را نگه می دارندو شرایط مناسب برای رشد میکرواورگانیسم ها فراهم می کنند.این شرایط عبارتند از مواد مغذی، آب،اکسیژن، گرما، گردوغبار، عرق بدن و…این شرایط یک محیط عالی برای رشد باکتری را فراهم می نمایند.
رشد میکرواورگانیسم ها به طور شگفت انگیزی تحت این شرایط همین است.میکرواورگانیسم ها اغلب مواد افزودنی به منسوجات را مورد حمله قرار می دهند و باعث ایجاد اختلالات رنگی و کاهش الاستیسیته یا استحکام کششی آنها می گردند.آنها همچنین می توانند در فرایندهای تولید نظیر چاپ، رنگرزی و تکمیل با اثراتی چون کاهش ویسکوزیته، تخمیر و ایجاد کپک اختلال ایجاد کنند.حمله میکروبی را حتی نمی توان با شستشو به دفعات زیاد از بین برد.البته به استثنای شستشو با آب جوش که در مورد بسیاری از منسوجات عملی نیست. گرچه به مدت هزاران سال معلوم شده است که باکتری ها و میکروبها سبب ایجاد امراض مختلف می شوند ولی با این حال از قرن بیستم است که سنتز ترکیبات ضدمیکروبی شروع شده است.موارد ذکر شده توسعه و بکارگیری پوشاکی که اثر ضدمیکروبی داشته باشد را ایجاب می کند.
الیاف ضد میکروبی بیش از ۶۵۰ گونه باکتری، ویروس و قارچ را از بین می برد و در عین دارا بودن چنین خصوصیاتی در صورت تماس با پوست انسان حساسیت ایجاد نمی کند. شاید بتوان گفت نقطه شروع تفکر محققین دررابطه با منسوجات ضد میکروبی به مسئله شناخت عوامل بیماری زا یعنی باکتری، قارچ و ویروسها برمیگردد، با پیدایش پزشکی نوین در قرن گذشته و نیاز به تجهیزات استریل،کشف انواع مواد ضدمیکروبی مانند هیپوکلریتها،سابلن ها،الکل،بتادین وهمچنین انواع آنتی بیوتیکها مانند پنی سیلین،آمپی سیلین و غیره نیاز به منسوجاتت ضدمیکروب افزایش یافت ودرپی آن تفکر ضدمیکروب نمودن شکل گرفت.ماده ضدمیکروب اولین بار در سال ۱۸۶۷ توسط لیست[۱] که نخستین بار ارتباط میان الیاف و بیماریها را شرح داد،گسترش یافت. در سال ۱۹۷۰- ۱۹۴۰ عوامل ضدکپک موثر بر روی الیاف پنبه شناخته شد.بعضد از این عوامل شامل فنول کلرینه شده و کمپلکس های فلزی بودند که به همراه ضد آب کردن و محافظت دربرابر نور ماورابنفش روی کالا به کار می رفتند و نیز روی الیافی که بطور ذاتی در برابر کپک مقاوم بودند مثل پلی پروپیلن بررسی هایی صورت گرفت.
تاثیر قارچ ها و برخی باکتری ها بر روی الیاف سلولزی در سال ۱۹۹۰ مورد بررسی قرار گرفت.اولین بار در سال ۱۹۴۱ مفهوم الیاف ضد باکتری مطرح شد،اما تا سال ۱۹۵۴ چیزی در این باره منتشر نشد. مواد ضد میکروبی در نساجی در سال ۱۹۴۰ بکار گرفته شدند و جرقه پیدایش الیاف ضد میکروبی در سال ۱۹۷۰ توسط سه محقق به نامهای بکر[۲]، مارینو[۳] و اسپارادو[۴] زده شد.آنها برای اولین بار الیاف مورد استفاده در جراحی را با نمکهای نقره مانند سولفات نقره پوشش دادند و مشاهده کردند که هیچ میکرواورگانیسمی بر روی این الیاف قادر به رشد نیست. پس از کشف این موضوع،محققین تحقیقات وسیعی را برای ساخت انواع الیاف و منسوجات ضدمیکروبی شروع کردند.همچنین ایده سنتز مواد رنگزایی که دارای خاصیت ضد باکتری باشند و با عمل رنگرزی کالای نساجی، کالا چنین خاصیتی بیابد،توسط کیم[۵]و سان [۶] در سال ۲۰۰۰ و با افزایش گروههای آمونیوم نوع چهارم به این مواد رنگزا عملی گردید و بر این اساس مواد رنگزای ضد میکروبی برپایه ی آنتراکینون وآزویی سنتز شده است.
