جنوب شرق آسیا، کارخانه نساجی غربی ها

صنعت پوشاک و کفش مهم ترین و بزرگترین صنعت جنوب شرق آسیا به شمار می آید و بنا بر گزارش ها بیش از ۷۰۰ هزار نفر از مردم کامبوج در بیش از ۷۰۰کارخانه کفش و پوشاک این کشور مشغول به کار هستند.

این صنعت به میزان قابل توجهی به اقتصاد این کشور جنوب آسیای شرقی کمک کرده و بنا به اظهار نظر کارشناسان اقتصاد بین الملل، صنعت نساجی و پوشاک، ستون فقرات اقتصاد کامبوج به شمار می آید. علاوه بر این صادرات پوشاک، بزرگترین منبع درآمد این کشور بوده و امریکا و اتحادیه اروپا مقصد اصلی آن هستند. کامبوج نیز مانند بسیاری از کشورهای در حال توسعه جنوب شرق آسیا همچون بنگلادش و ویتنام دستمزدی کمتر از دستمزد بین المللی به کارگران خود می دهد. نکته جالب توجه اینکه رییس جمهور این کشور در واکنش به دستمزد تصویب شده اعلام کرد: «من از این دستمزد راضی نیستم، به نظر من حقوق خالص هر کارگر بخش پوشاک باید حداقل ۱۵۰ دلار باشد. »دستمزد کارگران در کامبوج به حدی کم بود که حزب «نجات ملی کامبو» در ژانویه ۲۰۱۳ با طرح افزایش حداقل دستمزد به ۱۵۰ دلار وارد مبارزه انتخاباتی شد. اما مقاومت دولت کامبوج برای افزایش حداقل دستمزد موج جدیدی از اعتراضات و اعتصابات را در سراسر کامبوج به ویژه در مراکز صنایع نساجی برانگیخت.

سرانجام حقوق کارگران کامبوج در سال ۲۰۱۳م به ۹۵ دلار رسید. این میزان با توجه به شرایط اقتصادی کامبوج تنها برای خرید وعده غذایی ماهانه کافی بود. همین امر باعث شد تا کارگران بار دیگر به اعتراض و اعتصاب بپردازند. اعتصابات کارگری به افسانه کامبوج به عنوان بهشت صنایع نساجی که در آن حقوق کارگران و تامین شرایط مساعد ایمنی کار توسط انحصارات صنایع پوشاک رعایت می شود (برخلاف کشورهای دیگر مانند بنگلادش، چین و…) پایان داد. بیشتر کارگران این کشور را زنان تشکیل می هند به گونه ای که وزیر صنعت و تجارت این کشور در مصاحبه ای با رسانه ها اعلام کرده بود ۹۱درصد کارگران شاغل در این صنعت را زنان کامبوجی تشکیل می دهند.

دستمزد پایین، عامل بی انگیزه شدن کارگران جنوب شرق آسیاکارفرمایان جنوب شرق آسیا به ویژه کامبوج با چشم دوختن به سود بیشتر، حقوق کارگران را در حداقل ممکن و زیر خط فقر نگه می دارند و این یکی از دلایل نارضایتی و بی انگیزه شدن کارگران است؛ کارگران با دستمزد پایین، بهره وری پایین تری هم دارند. کارفرمایان صنایع نساجی و پوشاک در کشورهای جنوب شرق آسیا نیز همین شیوه را در پیش گرفته اند. مهدی تقوی، کارشناس اقتصاد بین الملل درباره صنعت نساجی و پوشاک جنوب شرق آسیا به ویژه کشور کامبوج به صمت گفت: جنوب شرق آسیا به دلیل نیروی کار زیاد و ارزان می تواند پوشاک را با قیمتی پایین تر از قیمت معمول تولید و به بازارهای جهانی عرضه کند. وی افزود: محصولات تولیدی این کشورها توانسته مشتری خود را در بازارهای جهانی بیابد. در این میان کارفرمایان بیشتر سود حاصل را تصاحب کرده و بخش کمی از آن را در اختیار کارگران قرار می دهند. این در حالی است که کارفرما و تولیدکننده آینده نگر با علم به این موضوع که تولید به کارگر وابسته است باید به وضعیت معیشتی کارگران توجه بیشتری کند تا در دراز مدت به سود بیشتری دست یابد.

تقوی با اشاره به لزوم وجود اتحادیه و تشکل های کارگری در این کشورهای تولید محور ادامه داد: در بحث حقوق کارگران در صنایعی نظیر صنعت نساجی و پوشاک در مرحله نخست باید قوانین کار و قدرت اتحادیه کارگری در این جوامع را مورد بررسی قرار داد. کارگران با تکیه بر این نهادها می توانند به افزایش حقوق خود امیدوار شوند. هرچند با وجود اتحادیه و تشکل های کارگری باز هم گاهی این کشورها شاهد بروز اعتصاب آزاد در میان کارگران صنایع خود هستند. در این نوع اعتصاب ها، کارگران با ترک خدمت اعتراض خود را به شرایط مطرح کرده و خواستار رسیدگی به مطالبات خود می شوند. این کارشناس اقتصاد بین الملل در پایان سخنانش با مقایسه کشورهای جنوب آسیای شرقی در صنعت نساجی گفت: در میان این کشورها، نام کشورهایی از جمله بنگلادش، تایلند، ویتنام، کامبوج و کره جنوبی به چشم می خورد، در یک مقایسه کلی می توان دید که کره جنوبی دستمزد بالاتری به کارگران خود پرداخت می کند، اما با حمایت امریکا و تکیه بر فناوری همچنان در مقام نخست این صنعت ایستاده است. کره جنوبی از حمایت امریکا برخوردار است.

دستمزد، تعیین کننده جایگاه کشورهابسیاری از کشورهای فقیر جهان در راه ورود به عرصه صنعتی شدن و توسعه یافتن با تکیه بر ۲ نیاز صرف هزینه کمتر و اشتغالزایی بیشتر در سطح جامعه سراغ صنعت نساجی می روند. با افزایش صادرات و بالاتر رفتن نیازها، دستمزد کارگران افزایش یافته و قدرت برتر به کشورهای فقیرتر با نیروی کار ارزان تر منتقل می شود. محمد مروج حسینی، رییس انجمن صنایع نساجی به صمت گفت: کره جنوبی، ویتنام و کامبوج به ترتیب مشهورترین کشورهای جنوب شرق آسیا در صنعت نساجی و پوشاک به شمار می آیند. با توجه به اینکه تولیدکنندگان اروپایی نام تجاری محصولات خود را به این کشورها منتقل کرده اند، این کشورها معمولا نام های تجاری غربی را تولید می کنند اما طراحی محصولات و مواد اولیه از کشورهای دیگر از جمله چین تامین می شود. با توجه به آماری که از سوی بانک جهانی منتشر شده در سال ۲۰۱۴ میلادی، کامبوج با تولید ۳/۵ تا ۴میلیارد دلار و ویتنام با تولید ۴/۵ میلیارد دلار در صنعت پوشاک و نساجی در حال تثبیت جایگاه خود در بازارهای بین المللی هستند.

وی درباره تاثیر اعتصاب های کارگری در صنعت نساجی و پوشاک این کشورها به ویژه کامبوج اظهار کرد: اعتصاب های کارگری در کشورهای جنوب شرق آسیا به طور تقریبی هر سال تکرار می شود اما از آنجا که حیات این صنعت و صادرات آن برای دولت هایشان از اهمیت بالایی برخوردار است، معمولا دولت ها و کارفرمایان سعی می کنند با نماینده کارگران به تفاهم برسند. کما اینکه در کامبوج شاهد هستیم که در بحث افزایش دستمزد میان دولت و کارگران توافق ایجاد شد. البته در کشوری مانند ویتنام با وجود فقر حاکم بر جامعه به دلیل شرایط سوسیالیستی و تامین مشکلات از سوی دولت، حرکات اعتراضی کمتری رخ می دهد و می توان گفت تا حدودی شرایط این کشور بهتر از کامبوج است. این فعال صنعت نساجی معتقد بود: صنعت نساجی در تاریخچه صنعتی شدن بیشتر کشورها حضور داشته و در بیشتر کشورهای فقیر که نیازمند اشتغال هستند، معمولا صنعت نساجی از جذابیت بیشتری برخوردار است. زیرا از یک سو از صنایع دیگر مانند فولاد و پتروشیمی ارزان تر تمام می شود و از سوی دیگر اشتغالزایی بالایی را به همراه دارد. با تداوم این دست اعتراض های کارگری و افزایش دستمزدها به نظر می رسد آینده صنعت نساجی به دیگر کشورهای فقیر دنیا وابسته شود.

اتکای کشورها به نیروی کار ارزان، عامل حیات آنهاستاعتصاب کارگران کشورهای جنوب شرق آسیا در اعتراض به میزان دستمزد به طور میانگین سالانه برپا می شود، اما با توجه به اینکه تمام اتکای این کشورها بر نیروی کار ارزان است به نظر می رسد موج اعتراضات بازخوردی به همراه نداشته باشد. محمد گرجی آرا، کارشناس بین الملل در گفت وگو با صمت اظهار کرد: جنوب آسیای شرقی مثل ویتنام و کامبوج شاخص توسعه انسانی پایینی دارند و با تکیه بر نیروی کار ارزان می توانند هزینه های تولید را کم کنند و جایگاه خود را در عرصه بین المللی استحکام ببخشند. در این کشورها ساختاری به نام دفاع از حقوق وجود ندارد و معمولا دولت ها با تشکل های کارگری مبارزه می کنند. وی با اشاره به تاثیر اعتراضات بر جایگاه آینده کشورها در صنعت نساجی در عرصه بین المللی گفت: به طور قطع وقتی دستمزدها به میانگین جهانی نزدیک شود، رقابت در سطح بین المللی تغییر می یابد اما با نگاهی به روند مدیریتی و سیاست های در پیش گرفته این کشورها معتقدم که تاثیر این تغییرات کوتاه مدت است و در طولانی مدت تغییری ایجاد نمی شود؛ تغییر دستمزد کارگران و رساندن آن به میانگین جهانی برای این کشورها که به نیروی کار ارزان و زیاد متکی هستند، رکود اقتصادی را به دنبال دارد.

به عنوان نمونه در اعتراضات مردم کامبوج و پیام رییس جمهور در حمایت از کارگران این کشور به نظر می رسد این مسئله تنها جنبه همدردی و همراهی با موج احساسی کارگران دارد و در عمل بازخورد اقتصادی به همراه نخواهد داشت. گرجی آرا در پاسخ به این سوال که در صورت رسیدن دستمزد کارگران کامبوج به میانگین جهانی، آینده نساجی به دست کدام کشورها می افتد؟ اظهار کرد: در صورت بروز این امر به نظر می رسد هند با جمعیت بالا و نیروی کار ارزان، جایگزین خوبی برای این کشور در صنعت نساجی بین المللی باشد. کامبوج، بنگلادش و ویتنام کشورهایی هستند که اقتصاد خود را با اتکا به صنعت نساجی و نیروی کار ارزان سرپا نگه داشته اند. کارفرمایان این کشورها با پرداخت دستمزد پایین به حیات خود در جایگاه برتر تولید این عرصه ادامه می دهند و به نظر نمی رسد به بهای راضی نگه داشتن کارگران خود، جایگاه بین المللی خود را به کشورهای فقیرتر با نیروی کار ارزان تر واگذار کنند. از سوی دیگر در صورت تداوم اعتراضات، صنعت آنها با اختلال مواجه می شود و همین امر سبب شده تا در مرحله بعد از سرکوب اعتراضات کارگری، راه مذاکره با آنها را در پیش بگیرند.