پژوهش و دانشگاه

بدیهی است که برای پیشرفت و نوآوری در جامعه ، خصوصاً در زمینه صنعت ، تلاش کار مداوم و خستگی ناپذیر از مهمترین لوازم و ابزار است و در این میان پژوهش و تحقیقات نقشی انکار ناپذیر دارد هر چند که در کشور ما مانند بسیاری از موارد دیگر بیش از آن که در عمل نتیجه و رویکرد تحقیقات و پژوهش را شاهد باشیم تنها واژه پژوهش را با هزاران زرق و برق و شاخ و برگ در رادیو ، تلویزیون و روزنامه ها می بینیم و می شنویم در حالی که شاید تعداد واحدهای تحقیقاتی معتبر از تعداد انگشتان دست تجاوز نکند.

اما در بیرون از مرزهای کشورمان ، در کشورهای صنعتی و در حال توسعه و حتی کشورهایی که از نظرصنعتی از ما ضعیف تر هستند رد پای تحقیقات و به ویژه تحقیقات دانشگاهی را به وضوح می بینیم هر چند که به موضوع تحقیقات (همانطور که در فوق ذکر شد) بسیار پرداخته شده است ، خوشبختانه ! یا متأسفانه نتایج محسوسی نداشته است ولی این بین شعر :

آنقدر در می زنم تا در به رویم وا کنی   فرصت دیدار رویت را به من اعطا کنی
ما را برای تکرار مکررات تشویق می کند همانطور که می دانید پژوهش در کشورهای مختلف فقط به دانشگاه خلاصه نمی شود بلکه کارخانجات یا شرکت ها و مؤسسات صنعتی در ابعاد نسبتاً بزرگ به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم از این فعالیت ها حمایت قابل ملاحظه و چشمگیری می کنند و حتی موفقیت آتی بسیاری از این شرکت های بزرگ در گرو به ثمر رسیدن تحقیقات و استفاده مستقیم از نتایج آن در جهت بهبود تولید ، افزایش بازدهی ، تولید تکنولوژی های جدید و در نتیجه سود دهی بیشتر کارخانه ها و شرکت ها می شود ولی در کشور ما اینگونه سرمایه گذاری های هنگفت بر روی کارهای پژوهشی توسط کارخانه ها و شرکتها از نگاه مدیران و سرمایه گذاران توجیه اقتصادی ندارد. این موضوع با توجه به عدم توانایی های مالی برخی از شرکت ها و عدم وجود نقدینگی در آنها قابل توجیه است اما با این حال شرکت های بزرگی هم که به خصوص در صنعت نساجی دارای قابلیت و توانایی اقتصادی بالایی هستند ، اینگونه سرمایه گذاری ها را نوعی اتلاف سرمایه و یا سرمایه گذاری با درصد ریسک بسیار بالا تلقی می کنند. بنابراین در چنین شرایطی مرجع دیگری بجز دانشگاهها برای انجام مؤثر فعالیت های پژوهشی وجود ندارد. در صنعت نساجی نیز همانند سایرصنایع تحقیقات ، نقشی غیر قابل انکاری را ایفا می کند شاهد عینی این مطلب رشد فوق العاده صنعت نساجی در چند سال اخیر است به طوری که هر روز شاهد تولید ماشین آلات جدید با انعطاف پذیری بسیار بالا و روشهای تولید جدید هستیم.

الیاف رسانا (‏Detect‏)  شیوه های مدرن پرورش کرم ابریشم ، ساخت ماشین آلات مختلف ، تولید الیاف ابریشمی که از نظر استحکام با فولاد برابری می کند ، برش و دوخت لباس ها با لیزر ، ابداعات جدید در تولید چرم و هزاران هزار ابتکار جدید همگی طرح هایی هستند که نتیجه پژوهش و تحقیق بخصوص در دانشگاههاست. به طوری که هر کدام از آنها به تنهایی می تواند توان رقابت را در سایر شرکت ها و کشورهایی که فقط وارد کننده اطلاعات هستند نه تولید کننده تا حد ناامید کننده ای کاهش دهد و این نشان دهنده ی اهمیت تحقیقات در کشورهای صاحب صنعت نساجی و یا حتی در کشورهای نه چندان مطرح در این صنعت می باشد. در چنین شرایطی باید پذیرفت که برای نجات صنعت نساجی کشور از شرایط فعلی و کم کردن فاصله نگران کننده ما با کشورهایی مانند : چین ، ژاپن و کشورهای اروپایی ، پژوهش و تحقیقات نقشی اساسی را ایفا می کند.

مسلماً پیشرفت آینده نساجی در ایران در گرو پرورش مهندسین نساجی کاردان و آشنا به علم روز است ولی به طور قطع دانشجویان تنها با ترجمه مقالات خارجی و دیدن دستگاههای قدیمی در کارگاههای نساجی نمی توانند آینده ساز باشند. اگر بخواهیم به عمق فاجعه پی ببریم بهترین و ساده ترین کار این است که سری به مخزن پایان نامه های نساجی در دانشگاهها بزنیم : تعدادی از پایان نامه ها بسیار ضعیف هستند و حتی شاید فاقد ارزش علمی و مسلماً حرف تازه ای برای صنعت ندارند تعداد بیشتری از پایان نامه ها که حداقل حرف تقریباً تازه ای ! دارند نیز ترجمه مقالات خارجی با کمی کم و زیاد هستند. تعداد معدودی از پایان نامه ها را می توان یافت که واقعاً به دنبال راههای جدید و حل مشکلات صنعت نساجی بوده اند این گروه را نیز می توان به دو دسته تقسیم کرد : نیمی از آنها به دلیل مشکلات متعدد کار تحقیقاتی خود را نیمه کاره رها کرده اند و باز عذاب وجدان را با عبارت رایجی از قبیل : عدم همکاری مسئولین ، کمبود بودجه ، قوانین دست و پا گیر ، عدم همکاری صنعت گر با محقق و … از دوش خود برداشته اند که البته می توان تا حدی نیز به آنها حق داد. دسته دوم کسانی هستند که علیرغم مشکلات متعدد بار را به سر منزل مقصود رسانده اند ولی شایداز کار خود پشیمان شده اند زیرا نه تنها نتیجه تحقیقات آنها در صنعت به کار نمی رود بلکه حتی کوچکترین توجهی به آن ، به خصوص از طرف صاحبان صنعت صورت نمی گیرد واین یعنی بی انگیزه شدن تعداد انگشت شماری از محققین که با علاقه به دنبال حل مشکلات هستند. در این رابطه شاید فعالیت کمیته های ارتباط با صنعت در دانشگاه ها بتواند مانع این بی انگیزگی شود که در این رابطه فعالیتهای اخیر دانشکده نساجی دانشگاه امیر کبیر درپررنگ تر شدن نقش چنین کمیته ای در خور تقدیر است .

حال در این شرایط انتظار می رود که دانشگاه آزاد اسلامی کاشان با توجه به اینکه کاشان یکی از مهمترین مراکز نساجی در ایران از دیر باز تا کنون بوده است وبا توجه به وجود کارخانه های متعدد در این شهر ونیاز آنان به بازسازی و بهبود و از طرفی با توجه به اینکه دانشکده نساجی کاشان در بین دانشکده های نساجی ایران از اعتبار خوبی نیز برخوردار است، انتظار میرود مسؤلین دانشگاه رشته نساجی را از منظر متفاوتی مورد توجه وحمایت پژوهشی قراردهند.
کاهش پروژه های پایانی ساخت، همچنین کاهش مقالات ارائه شده به سمینارها وهمایشها ی مرتبط با رشته مهندسی نساجی از سوی دانشجویان این واحد دانشگاهی وکاهش داوطلبان آزمون کارشناسی ارشد از مهمترین مسائلی است که بی توجهی به آن موجب بی انگیزگی ورکود علمی در دانشکده خواهد شد .
بی شک پرداختن به تحولات اخیر صنعت نساجی وترغیب دانشجو به جستجو وتحقیق در یک برنامه بلند مدت پویایی وتحرک را به همراه خواهد داشت. از طرف دیگر به نظر میرسدبه علت تعدد واحدهای نساجی در کاشان ایجاد ارتباط بیشتر دانشگاه واین واحدها جهت همکاری وتبادل اطلاعات امری اجتناب ناپذیر به نظر میرسدوبی توجهی به آن کاری غیر عقلانی وبدون هیچ توجیهی ست.
در خاتمه امیدواریم باتلاش افزون تر اعضای این جامعه کوچک دانشگاهی ، از مسؤلین واساتید تا دانشجویان از همگامی با تحولات این صنعت که شاید یکی از مهمترین چالشهای اقتصادی در هزاره جدید است باز نمانیم.‏