دار گنج ، پود رنج

«نقشه خوان» تک تک رنگ ها را به شيوه اي هنرمندانه از روي نقشه براي قالي بافان مي خواند و قاليبافان هم با گفتن «بله» به نقشه خوان مي فهمانند که با او هماهنگ هستند. قالي بافان، با دستان پينه بسته، گره ها را بر تار و پود قالي مي بافند، گره هايي که مجموع آن ها نقش و نگارهايي را مي آفريند که جايگاه هنر ايراني را تا عالي ترين درجه مي رساند. دست هاي پينه بسته اما حکايت از سختي کارشان دارد. چه کسي مي داند گره زدن بر اين نخ هاي ستبر و باريک آن هم حدود ۱۰ساعت در روز چقدر دشوار است؟ قالي بافي هنر – صنعتي است که در کوهسرخ نيازمند توجه بيشتر مسئولان است. با توجه به شرايط آب و هوايي اين منطقه شغل جمعيت زيادي از اهالي کوهسرخ کشاورزي، دامپروري و قالي بافي است. فرزندان خانواده ها نيز در ساعات غيردرسي به دامپروري مشغول و در تامين مخارج زندگي سهيم هستند. بيشتر قالي باف هاي کوهسرخ، بافنده قالي هاي طرح «تبريز» هستند و چند سالي است که بافت قالي هاي طرح «نائين» را کنار گذاشته اند. زمينه بيشتر قالي هاي اين طرح در کوهسرخ رنگ «مسي» است. از جمله رنگ هاي موجود در قالي هاي طرح تبريز مي توان به رنگ هاي «لاکي»، «خاکي بادامي»، «هلنداني»، «کرب»، «لاجورد»، «مسي» و … اشاره کرد. متاسفانه چندين سال است که تعداد زيادي از اهالي کوهسرخ از بيمه قالي بافي و مزاياي آن بي خبرند و از اين که مي توان با بيمه قالي بافي ، روزي نتيجه بخشي از زحمات اين کار سخت و مشقت آور را به دست آورد، ناآگاه هستند.

شغلي بسيار سخت و کم درآمد

يکي از اهالي کوهسرخ که خستگي شغل قالي بافي در چهره اش نمايان است به خبرنگار خراسان رضوي مي گويد: در ۱۰سالگي ترک تحصيل کردم و بيش از ۲۰سال است که به شغل قالي بافي مشغول هستم. وي گفت: قالي بافي شغلي بسيار سخت و کم درآمد است و تبعات خطرناکي براي سلامت ستون مهره ها، قدرت بينايي، عضلات دست و … به همراه دارد. وي افزود: اگر به قالي بافي به عنوان هنر و به قالي باف به عنوان «هنرمند» نگاه شود، شايد برخي از مشکلات ما برطرف شود. يکي از اهالي روستاي «سنجدک» هم به خراسان مي گويد: مدت ها از بيمه قالي بافي و شرايط استفاده از مزاياي آن بي خبر بوده ام.وي افزود: بيش از ۱۴سال است که مشغول قالي بافي هستم اما هنوز هم براي بيمه اقدام نکرده ام. «صديقه زارعي» مي افزايد: يکي از دلايلي که تاکنون خود را بيمه نکرده ام اين است که بايد مراحل اداري را در شهرستان کاشمر طي کنم که توان پيمودن مراحل پيچ و خم اداري را در اين شهرستان ندارم. يکي ديگر از قالي بافان نيز مي افزايد: عمرم را در پاي دار قالي گذاشته ام و بيمه قالي بافي مي تواند نجات دهنده من از مشکلات در دوران سخت کار و بازنشستگي باشد. وي افزود: مهم ترين خواسته ما قالي بافان از مسئولان اين است که آن ها از قالي باف و خريدار قالي حمايت کنند تا شرايط اقتصادي بهتري براي آنان فراهم شود. يکي از فروشندگان نخ و قالي دست باف در کاشمر نيز به خراسان گفت: نوسانات قيمت نخ پشم و ابريشم موجب شده که در برخي مواقع فروشندگان نخ و قاليبافان متضرر شوند. «علي جوادي» ادامه داد: بافت قالي دست باف يک صنعت بسيار ظريف است، به گونه اي که اگر ترنج قالي کمي عريض يا زنجيره هاي آن کج شود، قيمت آن بسيار پايين مي آيد. وي گفت: قالي بافان کوهسرخ دقت و ظرافت خاصي در بافت قالي دارند و اين ظرافت موجب مي شود که بافت يک قالي، مدت زمان بيشتري طول بکشد و درآمد کمتري عايد آن ها شود. وي با اشاره به سختي بافت قالي مي گويد: با بسياري از قالي بافان کوهسرخ درباره بيمه قالي بافي صحبت کرده ام که جمعيت زيادي از مزاياي بيمه مطلع بوده اند و برخي ديگر نيز خود اهمال مي کردند. وي ادامه داد: جمعيت اندکي نيز مشکلات مالي را مهم ترين دليل بيمه نشدن خود مي دانستند. وي با اشاره به سختي کار قالي بافي گفت: برخي اهالي روستاي سنجدک بيشتر عمر خود را قالي بافته اند و بيمه قالي بافي مي تواند نجات دهنده آن ها از رنج پشت دار قالي نشستن باشد. يکي از پيشکسوتان صنعت فرش کاشمر هم به خراسان گفت: قالي باف هاي زيادي از کوهسرخ، بيش از ۳۰سال است که به قالي بافي مشغول هستند اما به تازگي بيمه شده اند. «علي کاووسيان» ادامه داد: بيش از يک سال است که خدمات اين بيمه کامل شده است. وي افزود: اگر قالي باف هاي واقعي از اين طرح استقبال کنند، بسياري از مشکلات آن ها حل خواهد شد. وي اظهار کرد: در موارد زيادي، تسهيلات قالي بافي که به شهرستان ها ابلاغ مي شود به دست قالي باف ها نمي رسد و ساير افراد غيرمتفرقه با عناوين مختلف از آنها استفاده مي کنند. وي افزود: دليل اين موضوع آن است که قالي باف ها از چگونگي اين تسهيلات آگاه نمي شوند يا بنا به دلايلي شرايط دريافت آن را ندارند.

مشکلات ديگر

يکي ديگر از قالي بافان کوهسرخ به خبرنگار ما گفت: براي يک قالي با ابعاد ۲ در ۳متر، بايد با ۲ نفر ديگر شريک شوم و بعد از ۲ماه، بافت قالي را به اتمام برسانم. وي ادامه داد: هرکدام از ما با وجود ۱۰ساعت کار در روز، درآمد چنداني از قالي بافي نداريم. وي افزود: نوسان قيمت مواد موردنياز قالي گاه موجب زيان مي شود. رئيس شرکت سهامي فرش شهرستان کاشمر نيز با تاييد مشکلات اقتصادي قالي بافان گفت: بسياري از قالي باف ها، اتاق نامناسبي را براي کار انتخاب مي کنند. «علي کاووسيان» افزود: مدتي قبل براي بازديد از دارهاي قالي به روستاهاي کوهسرخ رفتم. وي ادامه داد: هنگامي که وارد اتاق کار قالي باف ها شدم شاهد تاريکي مطلق بودم. وي گفت: به خاطر نور کم ابتدا قادر به ديدن قالي باف ها و دار قالي نبودم.

مشکلات جسمي

رئيس شرکت سهامي فرش کاشمر نيز به خراسان گفت: قالي باف ها به دليل کار طاقت فرسا، در معرض آسيب هاي جسماني نظير دردکمر و درد چشم قرار مي گيرند. «علي کاووسيان» افزود: شرايط کار در سوله هاي قالي بافي کوهسرخ بسيار سخت است به گونه اي که بسياري از قاليبافان در زمان کوتاهي به درد کمر يا چشم مبتلا مي شوند.

استقبال اندک از بيمه

رئيس سازمان تامين اجتماعي کاشمر در گفت وگو با خراسان اظهار داشت: با توجه به اين که شغل بسياري از اهالي کوهسرخ، قالي بافي است، انتظار داريم که اهالي کوهسرخ استقبال بيشتري از اين بيمه داشته باشند. «هادوي» تصريح کرد: اگر مسئولان استان و شهرستان در زمينه تاسيس نمايندگي اقماري در منطقه کوهسرخ همکاري داشته باشند، بسياري از مشکلات ناشي از تحت پوشش قرارگرفتن از مزاياي بيمه قالي بافي برطرف خواهد شد. وي ادامه داد: ۸سال است که نمايندگي اقماري خليل آباد، زيرمجموعه تامين اجتماعي شهرستان کاشمر است و هنوز هم به شعبه تبديل نشده است که اين امر موجب ازدحام جمعيت در شعبه شده است. وي ادامه داد: پيچ و خم هاي اداري و رفت و آمدهاي مردم کوهسرخ به شهرستان کاشمر و ارجاع قالي بافان به ادارات مختلف موجب شده است که برخي از اهالي کوهسرخ از بيمه قالي بافي نااميد شوند و پي گير بيمه نباشند. وي ادامه داد: اگر برخي ادارات نظير مرکز بهداشت و درمان، مرکز فني و حرفه اي، شرکت فرش، اداره بازرگاني و … که با موضوع بيمه قالي بافي مرتبط هستند، هرکدام يک نماينده در کوهسرخ به منظور سهولت کار بيمه قاليبافان کوهسرخ داشته باشند، استقبال بيشتري مي شود.در ادامه خبرنگار ما به سراغ رئيس مرکز آموزش فني و حرفه اي شهرستان کاشمر رفت. «خبازي» به خراسان گفت: مرکز آموزش فني وحرفه اي کاشمر در صورت تدارک فضاي مناسب براي اجراي آزمون هاي قالي بافي، نسبت به اعزام برگزارکننده آزمون به منطقه کوهسرخ اقدام مي کند. در ادامه رئيس اداره بازرگاني کاشمر نيز آمادگي خود را براي اعزام نماينده ويژه به کوهسرخ و تاسيس نمايندگي براي سهولت در بيمه شدن آنها اعلام کرد. «علوي» گفت: اگر همه ادارات مربوط به بيمه قالي بافي با اين موضوع موافقت کنند، اداره بازرگاني نيز مساعدت خواهد کرد.

کارپتور