نساجی صنعتی با ارزش‌افزوده‌ بالا، ارزآور و اشتغال‌زا

* یادداشت مهندس علیرضا حائری، دبیر و عضو هیات‌مدیره انجمن صنایع نساجی ایران در روزنامه دنیای اقتصاد

در پی دعوت مسعود نیلی، مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور، از صاحب‌نظران و فعالان اقتصادی کشور درخصوص معرفی صنایعی که می‌توانند نقش موثری در افزایش رشد اقتصادی کشور ایفا کنند، ضمن استقبال از این فراخوان که نشان‌دهنده‌ اعتقاد مسوولان دولت یازدهم به استفاده از خرد جمعی و نظام بهره‌مندی از تمامی افکار و نظرات و جمع‌بندی آن در محیطی عادلانه است، اعتقاد دارم که این مهم به تنهایی از عهده‌ هیچ یک از صنایع و رشته‌های صنعتی بر نمی‌آید و قطعا باید ترکیبی مناسب و هوشمندانه از تعدادی از صنایع که قابلیت خلق مزیت رقابتی دارند، انتخاب شوند که بتوانند همزمان نیل به اهداف رشد اقتصادی مطلوب، خلق ارزش افزوده، ارزآوری و اشتغال‌زایی را میسر سازند.

با نگاهی اجمالی و آماری از عملکرد صنایع نساجی و پوشاک در جهان به خصوص در بین کشورهای آسیایی، به آسانی قابل درک است که بسیاری از رشته‌های فعال در صنعت نساجی و پوشاک قادر به تامین این خواسته‌ دولتمردان است (از واژه‌ «بسیاری» استفاده کردم چراکه صنعت نساجی و پوشاک بیش از ۴۰ زیرشاخه صنعتی دارد و در واقع بسیاری از این رشته‌ها و نه همه، قادر به خلق مزیت رقابتی هستند). بنابراین به جرأت می‌توان ادعا کرد که نساجی و پوشاک، صنایع منحصر به فردی هستند که قادرند همزمان روی سه مولفه‌ اساسی و سه دلمشغولی دولتمردان سیاسی و اقتصادی کشور اثر مثبت بگذارند و ضمن کمک به رشد اقتصادی کشور، ارزآوری مناسب و ایجاد ارزش‌افزوده، در حل معضل بیکاری نیز کمک شایان و قابل توجهی کنند و در گروه صنایعی که می‌توانند کشور را به رشد اقتصادی قابل قبولی برسانند، حضوری فعال داشته و نقش موثری را ایفا کنند. در اینجا و به طور اجمالی به برخی از پتانسیل‌های این صنعت اشاره می‌‌کنم.

۱- قدرت خلق ارزش افزوده: با در نظر گرفتن قیمت بین ۲ تا ۶ دلار برای هر کیلوگرم مواد اولیه مورد نیاز این صنعت که بخش قابل توجهی از آن از طریق منابع داخلی قابل تامین است، می‌توان در این صنعت محصولاتی را تولید کرد که بالغ بر حدود ۲۰۰دلار در هر کیلوگرم یا حتی بیشتر به فروش می‌‌رسند. چنین ارزش افزوده‌ای را در یک فضای رقابتی به جز در صنایع «های‌تک» نمی‌توان به راحتی در صنعتی دیگر جست‌وجو کرد.

۲- قدرت ارزآوری: بر اساس اعلام سازمان تجارت جهانی (WTO)، حجم گردش تجاری منسوجات و پوشاک در جهان سالانه بالغ بر حدود ۱۵۰۰میلیارد دلار تخمین زده می‌شود و سهم ارزآوری این محصولات از کل تجارت کشورهای صاحب‌نام در این صنعت نظیر چین، ترکیه، هند، اندونزی، ویتنام و… بالغ بر حدود ۲۰ درصد است. برخی دیگر از کشورها نیز اصولا از ارز حاصل از صادرات محصولات این صنعت زندگی می‌کنند و سهم ارزآوری این رشته از فعالیت بیش از ۵۰درصد و بعضا تا ۸۰درصد از کل صادرات را شامل می‌شود. از این قبیل کشورها می‌توان به بنگلادش، سریلانکا، پاکستان، کامبوج و… اشاره کرد.

۳- قدرت اشتغالزایی: با نگاهی به آمار و ارقام موجود در وزارت صنعت، معدن و تجارت، مشخص می‌شود که سرمایه مورد نیاز برای اشتغال هر نفر در صنعت نساجی و به ویژه صنعت پوشاک در مقایسه با کل صنعت بسیار کمتر و تا یک پنجم است. به این معنی که صنعت نساجی و پوشاک کشور این توانایی را دارد که با حجم سرمایه‌گذاری بسیار پایین‌تری نسبت به سایر صنایع اشتغال بیشتری ایجاد کند و این امر که تاثیر بسزایی در رونق اقتصادی کشور و کاهش نرخ بیکاری دارد، اهمیت بسیار بالای این صنعت را در اشتغالزایی به خوبی مشخص می‌کند.

بسیار متعجبم که چرا تاکنون سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران اقتصادی با کم‌توجهی، کشور و اقتصاد آن را از چنین قدرت شگرفی محروم کرده‌اند. این در حالی است که ایران سابقه‌ بسیار درخشانی در این صنعت داشته و خیل عظیمی از افراد تحصیلکرده و با تجربه در این بخش حضور دارند که می‌توانند نقش‌آفرینی کنند و اصولا این صنعت سال‌ها است که در کشورمان بومی شده و بیش از یکصد سال است که از حالت سنتی خارج و به صورت صنعتی اداره می‌شود.

اینک بسیار امیدوارم که با فراخوانی که مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور داده‌اند، نگاهی دوباره به پتانسیل‌های این صنعت کهن و تاثیرگذار داشته باشیم و فراموش نکنیم که ورود به فاز صنعتی شدن و توسعه‌یافتگی در تمامی کشورهای پیشرفته مانند آلمان، انگلیس، ژاپن، کره و … با این صنعت آغاز شده و همچنان نیز در اقتصاد و تجارت این کشورها نقش قابل توجهی را ایفا می‌کند.