بدون افزایش بهره وری نباید انتظار توسعه یافتگی داشت

برای بهره وری تعاریف گوناگونی شده است. تعریف ساده آن به کارگیری امکانات در جهت رسیدن به کارایی و محصول بهتر و بیشتر می باشد. گرچه نگاه علمی به مقوله بهره وری را از دو قرن پیش به این طرف می دانند (۱۷۶۶ بوسیله کویترنی- ۱۸۸۳ بوسیله لیتر «Litter»- در سال ۱۹۰۰ بوسیله ارلی بهره وری تعریف شده است) ولیکن بنظر می رسد که بهره وری از روز پیدایش انسان های اولیه با زندگی آنها همراه بوده است.

اگر یک انسان اولیه می توانست شکار و غذای بیشتری در زمان کوتاه تری بدست بیاورد، اگر با استفاده از ابزار و اجزاء اولیه پناهگاهی با دوام بیشتر می ساخت، و اگر برای دفاع از خود در مقابل حیوانات وحشی و انسان های متجاوز ابزاری با دوام بیشتر و کارایی و تأثیرگذاری فزون تر می ساخت معنایش دقیقاً حرکت به سوی بهره وری بیشتر بود.با اتکاء به بهره وری می توان ازاتلاف زمان، ضایع نمودن مواد و جلوگیری از تخریب ابزار جلوگیری نموده و عرضه محصولات را با قیمت تمام شده کمتر افزایش داد.

آموزش، مدیریت و برنامه ریزی درست، انتخاب نیروی کار متناسب با نوع کار، ایجاد انگیزه در کارکنان، عدم تبعیض، توجیه بودن کارکنان با اهداف بنگاه یا مؤسسه از پارامترهای مؤثر در بالا رفتن بهره وری می باشد ولیکن علیرغم فاکتورهای یاد شده در این مساله زمینه های فرهنگی نیز از عوامل اساسی دستیابی به بهره وری مطلوب محسوب می شود.

با نگاهی به پیرامون خود در می یابیم که بعضی از اقوام و ملل به انجام کار بیشتر و بهتر شهرت دارند ولیکن پاره ای از سرزمین ها مردمانشان به کندتر کارکردن و یا کیفیت پایین محصولاتشان معروف هستند.

مسلماً عوامل جوی و آب و هوایی هم در موضوع بهره وری تأثیرگذار است.

یکی دیگر از عوامل کاهنده در موضوع کمی و کیفی بهره وری وجود قوانین حمایتی یکطرفه است، اگر در قانون، امتیازات خاص به کارفرمایان داده شود مسلماً نیروی کار و کارپذیران با فشاری که به آنها تحمیل می شود دچار یأس و بی انگیزگی خواهند شد. و باز در صورتی که قانون بصورت یکطرفه از کارکنان حمایت نماید خود عاملی تعیین کننده در کاهش بهره وری چه از نظر کیفی و چه از نظر کمی می باشد.

بررسی آمارها نشان می دهد که میزان بهره وری کل در ایران وضعیت مطلوبی ندارد. این پدیده ناخوشایند به عوامل گوناگونی مربوط می شود که پیشینه فرهنگی یکی از آنهاست (ارزشمند بودن کار خیلی تبلیغ نشده و دیده می شود که انجام کار زیاد با دیدی منفی نگریسته شده است). از پارامترهای دیگر، قانون کار است که برای شرایطی ویژه در حدود ۳۰ سال پیش نگاشته شده و امروز کارایی لازم را ندارد.

فقر آموزش، محدود بودن تعداد مدیران و برنامه ریزان کارآمد و عدم بکارگیری سیاستهای انگیزشی مناسب از دیگر عوامل بازدارنده در دستیابی به دستاورد مناسب می باشد. وجود تعطیلات طولانی رسمی و تعطیلی های موردی خود موجب کاهش قابل ملاحظه بهره وری می گردد. متأسفانه وقتی ساعات کار مفید در ایران را زیر دو ساعت در روز برآورد می نمایند طبیعی است که انتظار رسیدن به راندمان استاندارد با این زمان کاری ناممکن می نماید. در حالیکه در بخش دولتی ساعت کار مفید را حتی تا حد ۲۰ دقیقه نیز برآورد نموده اند.

باید بپذیریم که امروز بهره وری یک پدیده علمی است که آموزش، مدیریت و برنامه ریزی در آن جایگاه ویژه ای دارند. دست مدیران و کارآفرینان را در بکارگیری و ترک همکاری با کارپذیران باز بگذاریم. بپذیریم که نیروی کار با ارزش ترین داشته در مثلث سرمایه، نیروی کار و ابزار و تکنولوژی است و هیچ کارآفرینی حاضر نیست بجز در شرایط اضطرار و یا عدم کارایی نیروی کار با آنها ترک همکاری کند.

همانطور که نیروی کار می تواند هرزمان که بخواهد محل کار خود را برای همیشه ترک نماید کارفرما نیز باید این اختیار را داشته باشد که هرزمان که به نیروی کار کارپذیری نیازی نداشت با او تسویه حساب نماید.

به جز در سایه بالا بردن بهره وری (از نظر کمی و کیفی) نمی توان امیدوار به رسیدن به مرحله توسعه یافتگی بود، به صادرات به میزان درخور اندیشید، از منابع و امکانات بهترین برداشت ها را داشت و نهایتاً تولید ناخالص داخلی را بالا برد و در جهت ایجاد رفاه بیشتر در جامعه اندیشید.

بدون تعصب و بدون نگرش سیاسی و اجتماعی باید مقوله تولید اعم از محصول و خدمات را هدایت و مدیریت نمود. مقبولین جامعه، مدرسین مدارس و دانشگاه ها نیروهای جوان آماده به کار و آحاد جامعه را به داشتن تعهد و مسئولیت در تولید بهتر و بیشتر توجیه نمود. هیچکس مخالف داشتن آسایش و راحتی بیشتر نیست ولیکن گاهاً دیده می شود که تنبلی و تن پروری، زیرکار در روی و انداختن سنگینی کار به دوش دیگران جایگزین احساس مسئولیت و نقش آفرینی مورد انتظار می گردد.

ما بیش از ۱% جمعیت جهان و حدود ۱.۵% مساحت قابل سکونت دنیا را داریم. نسل جوان و تحصیلکرده در اختیار داریم، منابع زیرزمینی خدادادی کم نظیری به ما ارمغان شده است ولیکن آیا به فراخور این امکانات سهم خود را در تولید جهانی داریم؟ مسلماً خیر. باید طرحی نو دراندازیم و بیش از این فرصت سوزی نکنیم.