جلوگیری از واردات، صنعت فرش ماشینی را دچار روزمرگی می کند

گفتگو با آقای داوود خداوردی- مدیر شرکت بازرگانی خداوردی
فروش قطعاً مهمترین بخش در هر صنعت و حرفه ای است. در روزگاران قدیم عموماً مردم مجبور به خرید اجناس مورد نیاز خود بودند اما به مرور قدرت خرید مشتری بالا رفت تا به امروز که مشتری به قدری با گزینه های مختلف قیمتی و کیفیتی روبرو می شود که خودش هم برای خرید سردرگم می شود. تا حدود ۳۰ سال پیش مردم برای خرید یک تخته فرش در صف و به دنبال حواله بودند اما در حال حاضر می توانند از بین صدها برند معتبر و از بین هزاران طرح ، نقشه و رنگ و با تضمین کیفیت ، گارانتی و … فرش بخرند …

◄ لطفاً در مورد ماهیت سیستم فروش و توزیع فرش در بازار امروز بیشتر توضیح دهید.
فروش قطعاً مهمترین بخش در هر صنعت و حرفه ای است. در روزگاران قدیم عموماً مردم مجبور به خرید اجناس مورد نیاز خود بودند اما به مرور قدرت خرید مشتری بالا رفت تا به امروز که مشتری به قدری با گزینه های مختلف قیمتی و کیفیتی روبرو می شود که خودش هم برای خرید سردرگم می شود. تا حدود ۳۰ سال پیش مردم برای خرید یک تخته فرش در صف و به دنبال حواله بودند اما در حال حاضر می توانند از بین صدها برند معتبر و از بین هزاران طرح و نقشه و رنگ و با تضمین کیفیت و گارانتی و … فرش بخرند. به همین دلیل اهمیت فروش و فروشنده امروز بسیار بالا رفته چرا که این فروشنده و بنکدار است که به طور مستقیم با مشتری سر و کار دارد.
پس از تولید، فرش به دست فروشنده و فروشگاه دار و البته بنکدار می رسد. همان طور که عرض کردم چون بنکدار و فروشنده به طور مستقیم، هر روز نیاز مشتری و بازار را از نزدیک لمس می کند می تواند بهترین مشاور و هدایت کننده برای تولید کارخانه باشد. به همین دلیل است که کارخانجات و تولیدکنندگانی که رابطه نزدیک و خوبی با عاملین فروش خود در بازار دارند و تعامل خوبی برقرار می کنند می توانند همیشه در بازار به روز باشند و فرش های آن ها با استقبال روبرو می شود.

◄ نظر شما در رابطه با وضعیت کلی صنعت فرش ماشینی چیست؟
من از سال ۱۳۵۲ در صنف فرش ماشینی مشغول به فعالیت هستم و همراه با دوران اوج و افول این صنعت همراه بوده ام. فروش فرش ماشینی تا سال ۱۳۸۳ بسیار پر رونق و خوب بود. از سال ۸۳ به بعد روز به روز کار برای همه سخت شده است، از کارخانه دار و تولید کننده تا فروشگاه دار و توزیع کننده. به نظر من دلیل عمده این امر عدم ثبات اقتصادی و استرس های زیادی است که در مرحله اول به تولید کننده وارد می شود و این نوسان و نگرانی حتی به مشتری و خریدار هم منتقل می شود. تامین کننده مواد اولیه و مشتری اولین و آخرین حلقه های یک زنجیر هستند که قطعاً ایجاد تنش در اولین حلقه توسط آخرین حلقه هم احساس می شود. این استرس ها به مراتب در ۲ سال اخیر شدت گرفته و بازار بسیار آسیب پذیر و ناپایدار شده است.
هیچ کس تکلیف خود را نمی داند. از طرف دیگر افزایش کارخانجات و افزایش شدید تولید در دهه اخیر فروش را حقیقتاً دشوار کرده است. به نظر من عرضه نسبت به تقاضا در داخل کشور بیشتر شده است. به موازات این افزایش، تعداد فروشگاه های فرش نیز افزایش یافته و حاشیه سود تولید، فروش و توزیع فرش به هیچ وجه با سال های گذشته قابل مقایسه نیست. به نظر من ۵۰ درصد ماشین آلات موجود در ایران مازاد نیاز هستند و تولیدات آن ها در بازار داخل ایران به راحتی فروخته نمی شود. به نظر من در این وضعیت فشار زیادی بر روی بنکداران فرش وارد می شود چرا که علاوه بر افزایش میزان تولید، فرش ماشینی وارد فضای مد هم شده است و به سرعت طرح ها و رنگ های جدیدی مد می شود و اگر بنکدار نتواند خود را با این شرایط متغییر وفق دهد مجبور است اجناس خود را حتی زیر قیمت بازار هم به فروش برساند.

◄ این صنف چه نقشی در پیشرفت صنعت فرش ماشینی دارد؟
همان طور که گفته شد وابستگی شدیدی بین تولید کنندگان و توزیع کنندگان صنف فرش ماشینی وجود دارد و قوت گرفتن هر کدام می تواند بر دیگری تاثیر گذار باشد. به نظر من توزیع خوب و قدرتمند فرش در کشور بر طبق سلیقه بازار از واردات فرش ماشینی جلوگیری می کند که این به طور مستقیم بر روی پیشرفت صنعت موثر است. به نظر من تولیدکنندگان باید توان خود را در بخش تولید فرش های سبک و فانتزی به شدت بالا ببرند چرا که تنها رقیب ما در فرش ماشینی یعنی کشور ترکیه در بخش تولید فرش های سبک فانتزی بسیار قدرتمند است (که مستقیماً به طراحی و رنگ بندی خوب و به روز وابسته است) و تنها ممکن است از این طریق بتواند وارد بازار ایران شود.
اگر ما بتوانیم به جای فرش های گران قیمت که بین ۸۰۰.۰۰۰ تومان تا ۱.۵۰۰.۰۰۰ تومان در بازار به وفور یافت می شوند فرش های ارزان تر تولید کنیم بسیار خوب خواهد بود.
همان طور که می دانیم امروز عمر یک فرش ماشینی فانتزی حداکثر ۳ تا ۵ سال است و دیگر مردم فرش را ده ها سال در خانه نگهداری نمی کند، بنابراین تولید فرش های سبک، ارزان و با طراحی و رنگ بندی مدرن و زیبا یک بازار بسیار پر کشش خواهد بود که متاسفانه به نظر من به آن پرداخته نشده است. این یک گلوگاه در صنعت فرش ماشینی ایران است به همین دلیل است که تقاضای بازار فرش ماشینی در ایران با عرضه آن همخوانی ندارد. تنظیم عرضه و تقاضا در بازار بسیار مهم است. مردم ما علاقه بسیار زیادی به فرش دارند و دوست دارند همیشه محیط زندگی و خانه خود را با فرش های زیبا آراسته کنند اما آیا ما به نیاز آن ها به درستی پاسخ داده ایم؟ یا فقط به فکر تولید فرش هایی هستیم که عمر بیشتری داشته باشند. شاید استراتژی بسیاری از کارخانجات تولیدی ما با واقعیت بازار صددرصد متفاوت باشد و این یک ضعف بزرگ است که در این بین به نظر من هم تولیدکننده و هم فروشندگان فرش مقصر هستند. البته نباید از این نکته هم گذشت که در حال حاضر شرکت های خوبی در عرصه تولید حضور دارند که با هوشمندی کامل این نکته را درک کرده اند و سهم بازار بسیار خوبی را در بخش فرش های سبک از آن خود کرده اند.

◄ نظر شما در مورد نمایشگاه فرش ماشینی و کفپوش تهران چیست؟
به نظر من این نمایشگاه که امسال یک ماه زودتر و در ماه شهریور برگزار می شود یک رویداد بسیار خوب و موفق است چرا که توانسته رقابت خوب و سالمی را بین شرکت های تولید کننده ایجاد کند و کارخانه داران ما را به خوب فکر کردن و به روز بودن وادار می کند. این نمایشگاه باعث می شود کارخانه دار خود را در فضای رقابتی حس کند و با دنیای بزرگ تری روبرو شود. قطعاً وسعت دید مدیران فرش ماشینی ایران پس از ۴ دوره برگزاری این نمایشگاه بسیار تغییر کرده و قطعاً قدرتمند شدن این نمایشگاه در آینده باز هم تاثیرات مثبت زیادی بر بدنه این صنعت خواهد گذاشت. امروز تولیدکنندگان ما مجبور هستند برای هر نمایشگاه حداقل یک یا چند طرح جدید و کار نو را به نمایش بگذارند تا از بقیه عقب نمانند. به نظر من برگزاری این نمایشگاه برای همه ما آثار خوبی داشته است.

◄ به نظر شما آیا واردات فرش ماشینی می تواند برای این بخش منافعی هم داشته باشد یا به طور کلی با واردات فرش ماشینی مخالف هستید؟
قطعاً هیچ کس با واردات به طور صد در صد مخالف نیست چرا که همه ما می دانیم در دنیای امروز و سطح تجارت آزاد و ارتباطات گسترده جهانی اگر بخواهیم دور کشور را دیوار بکشیم و چشم هایمان را ببندیم ضرر کرده ایم. همان طور که تا به حال آثار چنین تفکراتی را در کشور کم و بیش دیده ایم.
به نظر من واردات قانونی و اصولی همه ما را به خلاقیت و پیشرفت بیشتر وا می دارد.
قطعاً کالاهایی توسط تجار وارد کشور می شود که نسبت به کالاهای داخلی دارای مزیت قیمتی، طراحی و یا کیفیتی است. خوشبختانه امروزه صنعت فرش ماشینی با بسیاری از صنایع دیگر کشور تفاوت های زیادی دارد و از نظر توان تولید، تجربه و علم روز در سطح بسیار بالایی هستیم. بنابراین نباید از ورود کالای خارجی هراس داشته باشیم، کما اینکه تجربه نشان داده که ورود فرش از ترکیه در سال های گذشته کاملاً به سود فرش ماشینی ایران شد چرا که تمام کالاهای وارداتی در حال حاضر با کیفیت مشابه و یا حتی بالاتر و بسیار زیباتر در ایران تولید می شود و همچنین بسیاری از واردکنندگان عمده فرش به ایران با مشاهده و درک پتانسیل بالای تولید در حال حاضر خودشان تولیدکننده شده اند. ای کاش همان طور که تولیدکننده ما از تجربیات و کارهای خوب رقیبان ترک خود درس گرفته است دولتمردان ما هم از حمایت های رقیب استراتژیک خود در منطقه یعنی دولت ترکیه از صنف فرش ماشینی این کشور نکات مثبت و خوب را یاد بگیرند. هر چند که صنعت فرش ماشینی ما از نظر تولید و توان با کشور ترکیه برابری می کند اما متاسفانه همه ما به خوبی می دانیم که در بخش صادرات فرش ماشینی از ترکیه بسیار عقب افتاده ایم. دولت ترکیه با حمایت های بسیار خوب از تولید فرش ماشینی، تخصیص جوایز صادراتی تا ۲۰ درصد، حمایت از حضور شرکت های ترک در نمایشگاه های بین المللی و… توانسته صادرات فرش ماشینی ترکیه را به شدت رشد دهد. ضمن اینکه به طور کلی بخش های مربوط به مراودات خارجی، تحریم ها، سیاست های اقتصادی و… هم داستان جدایی دارد که از حوصله این مصاحبه خارج است و تقریباً همه ما نیز از آن ها آگاهی داریم. ما به دلیل ارتباط خوبی که با کارخانجات بزرگ فرش ماشینی داریم گاهاً با واقعیت های تلخی روبرو می شویم که سوالات زیادی را برایمان نسبت به اصل تولید و نحوه فعالیت دولتمردان ما ایجاد می کند. جالب است بدانید سود یکی از شرکت های معتبر تولیدکننده فرش ماشینی کشور که دارای ۵۰۰ کارگر می باشد در سال گذشته کمتر از ۵ درصد بوده در حالی که بانک های ما سالانه ۱۸ درصد سود را به سرمایه گذاران پیشنهاد می کنند!! و دیگر تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل …

◄ تولیدات ایرانی در چه سطحی قرار دارند؟
به نظر من تولیدات فرش ماشینی ایران بسیار مرغوب است و حتی در مقایسه با فرش های خارجی بسیار جلوتر است. اما فقط در بخش تولید فرش گران قیمت و سنگین. به نظر من در بخش فرش های سبک و فانتزی نسبت به رقبای خود ضعف داریم که البته امیدواریم با سرمایه گذاری های جدید این خلاء نیز پر شود.

◄ به نظر شما آیا اخلاق صنفی در صنف فرش ماشینی به خوبی رعایت می شود؟
بله. به نظر من از این نظر خوشبختانه در اغلب موارد مشکلی وجود ندارد. اما همواره برای بهتر شدن باید تلاش کنیم. قطعاً صنف فرش ماشینی مانند یک خانواده بزرگ است که اگر همه دست به دست هم در جهت ارتقاء و پیشرفت گام برداریم موفق خواهیم شد.

◄ اعضاء صنف و فروشندگان فرش ماشینی چه انتظاراتی از اتحادیه در بخش های مختلف آموزشی، فرهنگی، تجاری و … دارد؟
به عقیده من هر چقدر نهادهای حمایتی و انجمن ها و اصناف فعال تر و قدرتمند تر باشند بهتر می توانند نقش خود را در عرصه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایفا کنند.
اتحادیه ها و اعضاء باید ارتباطات بیشتر و موثرتری داشته باشند. اعضاء باید خود را آن قدر به اتحادیه نزدیک احساس کنند و آن قدر اتحادیه راه و مسیر را برای اظهار نظر اعضاء خود باز گذاشته باشد که به راحتی خواسته ها و نیازهای خود را مطرح کنند.
عملکرد اتحادیه به ویژه در بخش های مربوط به دارایی و مالیات باید پررنگ تر از این باشد چرا که اعضای اتحادیه خود از اعضای با سابقه این صنف هستند و کاملاً از حاشیه سود پایین و دردسرهای خاص این صنف آگاهی دارند. ما از اتحادیه انتظار داریم بتواند مسائل و مشکلات اعضاء را شناسایی و با ارتباطات خود آن ها را حتی الامکان برطرف کنند. متاسفانه در شرایطی که در سال های گذشته برخی کالاها ۱۵۰ درصد به طور کاملاً قانونی افزایش قیمت داشته اند فرش ماشینی تنها ۳۵ درصد گران شده در حالی که افزایش هزینه های تولید و توزیع فرش بسیار بالاتر بوده و همه اعضای صنف تنها به امید آینده ادامه حیات می دهند. باید آقایان فعال در اتحادیه این واقعیت را به گوش سازمان هایی مانند مالیات و دارایی برسانند. به طور کلی اتحادیه در دوره جدید فعالیت های بسیار خوبی از جمله راه اندازی بیمه تکمیلی، مشاوره های مالیاتی و … را انجام داده است.

◄ به نظر شما رکود بازار در ایران ارتباطی با نحوه فروش کالاها نیز دارد؟
قطعا. چرا که در دو سال اخیر شیوه فروش به شدت به سمت نقدی شدن گام برداشته و خرید مدت دار و چکی عملاً از بین رفته است. قطعاً این امر در رکود بازار موثر بوده که به نظر من ۲ دلیل عمده دارد. شاید اولین دلیل این است که با شدت گرفتن تحریم ها و عدم گشایش  اعتبارات بین المللی تولید کننده نیاز به نقدینگی بیشتری  احساس می کند و برای تامین این نقدینگی از بنکدار پول نقد می خواهد و ما هم مجبوریم به فروشندگان کوچک تر فقط به صورت نقدی جنس بفروشیم. دلیل دیگر این امر بی اعتبار بودن و بی ارزش بودن چک در ایران است. متاسفانه قوانین نامعتبر چک و بی ارزش شدن چک در چند سال اخیر موجب کلاه برداری های بسیار بزرگ و ضررهای زیادی برای اعضاء صنف و حتی کارخانه داران شد. مطمئناً اگر دولت و بانک مرکزی بتوانند قانون چک را اصلاح کنند و چک ارزش واقعی خود را داشته باشد نه تنها فرش ماشینی بلکه تمامی صنایع و کسب و کارها رونق تازه ای می گیرد. چک باید مانند پول نقد ارزش داشته باشد و فردی که اجازه استفاده از دسته چک را پیدا می کند به همان اندازه نزد بانک سپرده قابل پیگیری داشته باشد. قطعاً قوانین نامناسب چک در ایران بخشی از رکود اقتصادی را موجب شده است.