بازار مواد اولیه با توجه به آمارهای جهانی در سال ۲۰۰۶، میزان استفاده از الیاف نایلون و پلی پروپیلن در تولید فرش ماشینی به ترتیب ۵۰% و ۴۰% بوده و تنها ۱۰% به دیگر الیاف مصنوعی مانند پلی استر و اکریلیک و الیاف طبیعی مانند پشم اختصاص یافته است. لذا به بررسی بازار این دو نوع لیف در آسیا می پردازیم.
پلی آمید از آنجا که چین در سال های اخیر توانسته است بازارهای بزرگ صنعت نساجی را به ویژه در آسیا از آن خود نماید، در بررسی بازار مواد اولیه مورد استفاده در صنعت فرش نیز به نظر می رسد که باید از چین شروع کرد. در سال ۲۰۰۶، چین که دومین تولید کننده بزرگ جهان (بعد از ایالات متحده آمریکا) و بزرگ ترین تولید کننده پلی آمید در آسیا بود، افزایش قابل ملاحظه ای به میزان ۱۳۰۰۰۰ تن در تولید پلی آمید خود نشان داد. این کشور با تولید ۸۰۸۰۰۰ تن پلی آمید فیلامنتی (۱۹% افزایش)، بعد از تایوان بازار نخ های پلی آمید فیلامنتی در آسیا را در دست داشت. در زمینه الیاف پلی آمید استیپل نیز تولید چین با ۴۰۰۰ تن افزایش به ۳۶۰۰۰ تن رسید. این در حالی است که چین در تولید الیاف پلی آمید استیپل تنها از ۶۹% ظرفیت اسمی و در تولید نخ های فیلامنتی پلی آمید از۸۰% ظرفیت اسمی خود استفاده کرده است. در سال ۲۰۰۶، ۷% الیاف پلی آمید تولید شده در چین به مصرف نخ فرش رسید.
صرف نظر از چین، کشورهای تایوان، کره، ژاپن، هند و ترکیه از بزرگ ترین تولید کنندگان پلی آمید در آسیا هستند. جدول۱ میزان تولید و همچنین درصد افزایش یا کاهش تولید این کشورها را در سال ۲۰۰۶ نشان می دهد.
جدول۱- تولید الیاف پلی آمید در آسیا (۱۰۰۰ تن)
پلی پروپیلن کفپوش های ماشینی با اختصاص۶۳۰۰۰۰ تن، در جایگاه نخست مصرف کنندگان الیاف پلی الفینی قرار دارند. چین، ترکیه، ژاپن، تایوان، کره و هند از بزرگ ترین تولیدکنندگان نخ های فیلامنتی پلی پروپیلن (و BCF) در آسیا به شمار می روند. جدول۲ میزان الیاف پلی الفین تولید شده توسط تولید کنندگان بزرگ آسیایی در سال ۲۰۰۶ و همچنین میزان افزایش یا کاهش آن نسبت به سال ۲۰۰۵ را نشان می دهد.
آیا میدانستید مجله نساجی کهن تنها مجله تخصصی فرش ماشینی و نساجی ایران است؟ نسخه پی دی اف آخرین مجلات از اینجاقابل دریافت است.
جدول۲- تولید الیاف پلی الفین آسیا در سال ۲۰۰۶
با وجود این که سهم مصرف الیاف اکریلیک در دنیا بسیار اندک می باشد، اما در برخی کشورها از جمله ایران مرسوم ترین لیف در تولید فرش است. در حال حاضر بخش عمده تولید الیاف اکریلیک ایران در شرکت پلی اکریل و در ظرفیت های مختلف صورت می پذیرد. در سال گذشته کل مصرف اکریلیک ایران در حدود ۱۳۷۰۰۰ تن بوده است که از این میزان، سهم شرکت پلی اکریل ۲۱.۵% و بقیه نیز متعلق به واردات از سایر کشورها بوده است. با این حال امروزه به دلیل اختلاف قیمت شدید فرش ماشینی پلی پروپیلن در مقایسه با اکریلیک، توجه بیشتری به سمت فرش ماشینی پلی پروپیلن معطوف شده و میزان تولید فرش ماشینی پلی پروپیلن در ایران تا حدودی افزایش یافته است. به همین دلیل پیش بینی می شود با افزایش تولید فرش های ساخته شده ازنخ های BCF و پلی پروپیلن، مصرف اکریلیک ایران در آینده کاهش یابد. هم اکنون میزان پروپیلن تولید شده در ایران در حدود ۶۰۳ هزار تن و میزان پلی پروپیلن تولید شده در حدود ۹۸۵ هزار تن در سال می باشد. با دستیابی به تولید یک میلیون تن پلی پروپیلن در سال، ایران به دومین تولید کننده این الیاف در خاورمیانه (بعد از عربستان) تبدیل خواهد شد، اما با توجه به میزان پروپیلن تولیدی در ایران و مشکل مواد اولیه الفینی، افزایش تولید پلی پروپیلن و به دنبال آن افزایش تولید فرش های بافته شده از این نوع الیاف در ایران قطعاً با موانعی روبرو خواهد بود.
محصول نهایی ترکیه که از سال ۱۹۹۰ صادرات فرش خود را آغاز نمود، امروزه به عنوان بزرگ ترین کشور صادرکننده فرش ماشینی در آسیا و دومین صادرکننده بزرگ دنیا بعد از بلژیک شناخته می شود. صنعت فرش ماشینی ترکیه علی رغم صنعت فرش دستباف آن که از سال ۲۰۰۰ تاکنون تقریباً با سکون مواجه بوده، تا به حال با رشد بسیار خوبی همراه بوده است، به طوری که کل صادرات فرش این کشور از ۲۲۰.۴ میلیون دلار در سال ۱۹۹۰، به ۷۴۵ میلیون دلار در سال ۲۰۰۶ رسید که از این میزان، ۶۳۴.۳ میلیون دلار مربوط به صادرات فرش ماشینی (با ۱۱.۲% رشد) بوده است. آمارها نشان می دهد که در نه ماهه اول سال ۲۰۰۷ نیز صادرات فرش ماشینی ترکیه با ۲۳.۵% رشد به ۵۸۵ میلیون دلار افزایش یافت. در حال حاضر صادرات فرش ترکیه در حدود ۱% کل صادرات این کشور را تشکیل می دهد. نمودار۱ این واقعیت را بهتر نشان می دهد که ترک ها سرمایه گذاری های خود را در صنعت کفپوش، عمدتاً بر روی فرش ماشینی متمرکز نموده اند.
شکل۱- صادرات سالیانه فرش ماشینی ترکیه و مقایسه آن با صادرات فرش دستباف این کشور
آمار و ارقام صادرات فرش ترکیه در سال های اخیر، امید دست اندرکاران صنعت فرش این کشور را برای تأمین بخش عمده ای از تقاضای جهانی کفپوش که پیش بینی می شود تا سال ۲۰۱۰ با رشد سالانه ۴.۶% به ۱۴۶۰۰ میلیون متر مربع برسد، دور از انتظار نمی نماید. ترکیه در چند سال اخیر سرمایه گذاری های مهمی در زمینه تولید فرش ماشینی با استفاده از فن آوری پیشرفته داشته است، ولی هنوز هم در تولید فرش با کشورهای هم قاره خود مانند چین، هندوستان و ایران که از نیروی کار ارزان بهره می جویند، رقابت سختی دارد. شهر غازی آنتپ واقع در جنوب شرق ترکیه، به صورت مرکز تولید و صادرات فرش ماشینی این کشور درآمده و به تنهایی حدود ۸۰% تولید و صادرات فرش ماشینی این کشور را در انحصار دارد. این شهر دارای بیش از ۴۰۰ کارخانه فرش ماشینی است.
عمده ترین بازارهای صادراتی فرش ترکیه را به ترتیب عربستان سعودی، ایالات متحده آمریکا، کشورهای اتحادیه اروپا، قزاقستان، جمهوری آذربایجان، ازبکستان، رومانی، روسیه، لهستان، اوکراین، عراق، تاجیکستان و فلسطین اشغالی تشکیل می دهند. اتحادیه اروپا که خریدار ۲۲.۴% تولیدات صنعت فرش ترکیه است، بزرگترین مشتری فرش ماشینی این کشور به شمار می رود. در سال گذشته کشورهای جدید عضو اتحادیه اروپا نیز تمایل زیادی به خرید فرش از ترکیه نشان دادند که این امر منجر به افزایش ۴۷ درصدی صادرات فرش ترکیه به کشورهای مذکور شد. میزان فروش ترکیه در بازارهای خاورمیانه نیز قابل توجه می باشد. در حال حاضر ۲۰.۵% صادرات فرش ترکیه به کشورهای خاورمیانه صورت می گیرد. میزان خرید عربستان از ترکیه به عنوان یکی از بزرگ ترین خریداران منطقه، در سال گذشته به ۱۴.۴% افزایش یافت. در این مدت ارزش واردات فرش و انواع کفپوش ایران از کشور ترکیه نیز دو میلیون دلار بوده است.
با وجود این که سهم آفریقا و دیگر کشورهای اروپایی در میان مشتریان ترکیه اندک می باشد، اما میزان صادرات فرش ترکیه به این مناطق که در نه ماهه اول ۲۰۰۷ به ترتیب با ۸۱% و ۳۳% افزایش همراه بود، نظر تولیدکنندگان ترک را به خود جلب نموده است. عربستان سعودی نیز یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و در عین حال مصرف کنندگان فرش ماشینی در آسیا و به ویژه منطقه خارمیانه به شمار می رود. با راه اندازی گروه صنعتی و بازرگانی Al Soriaya که ۴۰ میلیون متر مربع در سال تولید دارد، این کشور توانسته است گوی سبقت را از صنعت فرش ماشینی مصر ربوده و بعد از آمریکا و بلژیک در جایگاه سومین تولیدکننده فرش ماشینی در جهان بنشیند. با این میزان تولید و نیز با توجه به ظرفیت بالای این کشور در تولید پلی پروپیلن، می توان موقعیت عربستان را در تولید فرش ماشینی همچنان رو به رشد پیش بینی نمود.
در زمینه واردات فرش ماشینی باید گفت که پیش بینی ها حاکی از آن است که تا سال ۲۰۱۰ چین از ایالات متحده آمریکا که امروزه بزرگترین واردکننده فرش ماشینی در جهان محسوب می شود، پیشی گرفته و بزرگ ترین بازار کفپوش دنیا را از آمریکا به آسیا منتقل نماید. همچنین برآورد می شود که میزان فروش کفپوش در کشورهایی مانند هند، و همچنین بازارهای ضعیف تر مانند اندونزی، ترکیه، ایران، اوکراین و عربستان سعودی افزایش یابد. تولید فرش ماشینی در ایران که از دهه ۴۰ آغاز گردید، توانست در میان فرش های دستباف ایرانی که همواره از مقبولیت و شهرت خاصی در این کشور برخوردار بوده است، جایگاهی برای این کالا باز کند. امروزه شهر کاشان که با ۶۴۵ کارخانه تولید فرش ماشینی، دارای سهم ۶۰ درصدی در صنعت فرش ماشینی ایران است، برای صنعت فرش ماشینی این کشور به منزله غازی آنتپ برای صنعت فرش ماشینی ترکیه می باشد. در حال حاضر ظرفیت نصب شده ماشین آلات فرش بافی در ایران حدود ۱۳۵ میلیون متر مربع است و تولید آن نیز در حدود ۸۵ میلیون متر مربع در سال می باشد. بیش از ۸۰% فرش های ماشینی تولید شده در ایران ۵۰۰ شانه هستند و با تراکمی بین ۵۲۰ تا ۱۵۰۰ بافته می شوند. در چند سال اخیر ایران در زمینه صادرات فرش ماشینی روند افزایشی را دنبال کرده و کل صادرات فرش ماشینی آن با رسیدن به سقف چهار میلیون متر مربع در سال به حدود ۷۴ میلیون دلار در سال ۸۵ رسیده است. بنابر این می توان گفت که در حدود ۵% فرش های ماشینی تولید شده در ایران صادر می شود. با این وجود، این کشور هنوز هم در بخش فرش های دستباف حرف بیشتری برای گفتن در صحنه بین المللی دارد. چرا که آمارها نشان می دهد در سال ۸۵ ارزش صادرات فرش دستباف ایران بیش از ۵ برابر صادرات فرش ماشینی آن بوده است.
شکل۲- صادرات سالانه فرش ماشینی و دستباف ایران
اشتراک رایگان سالانه مجله کهن
جهت دریافت اشتراک رایگان سالانه مجله نساجی و فرش ماشینی کهن در فرم زیر ثبت نام کنید
