سمفونی آب رفتن سفره ها در گرانی های اخیر

گزار شی از پاسخ های مردم به پرسش «اعتماد» از سفره تان چه خبر؟

نویسنده: سهراب پارسی پور

عکس: ایسنا

گروه اجتماعی|مردم سخن می گویند. به سادگی، از سفره شان، از زندگی شان، از معیشت شان حرف می زنند و وقتی ببینند گوش شنوایی هست و قرار است حرف هایشان جایی منعکس شود، به سادگی از آنچه دارند و ندارند، سخن می گویند. برخی از گرانی ها می نالند. چیزی که عیان است، گرانی های یکی دوساله اخیر، روی همه تاثیرگذاشته. این تاثیر از کم کردن مسافت در مسافرت های خارج از کشور شروع شده و مقصد گردشگری، چند هزار کیلومتر به میهن نزدیک تر شده، تا رسیده به کم کردن خورد و خوراک و پوشاک و حتی کم کردن یک وعده از غذای روزانه. در این گزارش، سعی شده تا از گروه های مختلف شهرنشین و روستانشین در مناطق مختلف کشور پرسیده شود که تجربه شما در مواجهه با گرانی های بازار چیست؟ در یک کلام: سفره تان در گرانی های اخیر چقدر آب رفته؟

سفر، خاطره است
اولین مخاطب پرسش ما، «دانا» مرد جوانی است که دانشجوست ولی سرپرست خانوار محسوب می شود. او در شهرستان بهار، از توابع استان همدان زندگی می کند. در پاسخ به پرسش «اعتماد»، از کاهش خرید گوشت قرمز می گوید. به گفته دانا، شهرستان بهار، دارای کشاورزی تک محصولی (سیب زمینی) است و برای همین، قدرت خرید مردم به شدت نسبت به گذشته کاهش یافته زیرا نرخ فروش تولیدات آنها تابع قوانین بازارهای تک محصولی است و درآمدشان کمتر از سال های قبل شده است. دانا در توضیح کاهش قدرت خریدش می گوید: «مجبور شده ایم به جای گوشت قرمز، از صیفی جات استفاده کنیم. وعده های غذاهایی که با گوشت قرمز می خوریم، از پنج بار در هفته، به دو بار رسیده و به جای آن، از خوراکی های صیفی استفاده می کنیم.»دانا توضیح می دهد که فاصله زمانی بین خرید لباس شان را زیاد کرده اند. به گفته او، به جای هر شش ماه، خرید لباس، الان هر سال به خرید می روند، ولی چون قیمت لباس، نسبتا ثابت مانده و اجناسی که از بازار می خرند، چینی است، هزینه زیادی برای خرید لباس، پرداخت نمی کنند.دانا برای هزینه های فعالیت های تفریحی خود، سخن جالبی دارد: «تفریح ما شده تلویزیون و یا دیدن فیلم در خانه. سینما نمی رویم. تئاتر را نمی دانیم چیست و سفر برای ما خاطره شده. چون دو سه سالی می شود که برای سفر تفریحی یا زیارت، پایمان را از استان بیرون نگذاشته ایم.»شاید حق با او باشد، زیرا استان همدان به اندازه یی جاذبه های دیدنی و گردشگری دارد که برای چند سال، حس گردش را می توان ارضا و اقناع کند، ولی «مهدیه» که ساکن شیراز مرکز استان فارس است، چنین نظری ندارد. او کارمند ارشد یک سازمان دولتی است و همسرش نیز در حوزه بهداشت و درمان اشتغال دارد. با این وجود، مهدیه می گوید از لحاظ سفر، در مضیقه قرار نگرفته اند و همچنان سالی یکی دو بار به خارج از کشور می روند. مهدیه در پاسخ به پرسش «اعتماد» می گوید: «شاید مردم، به ویژه کارمندان، بیشتر از گذشته، ناله کنند، ولی واقعیت این است که فشار چندانی در سال های اخیر به این قشر نیامده، شاید تجملات شان کمتر شده، مثلاروی سالاد شب شان، به جای روغن هسته انگور از روغن زیتون رودبار استفاده می کنند، ولی تجربه شخصی من می گوید حداقل در موضوع سفرهای خارجی، مردم، بیشتر به مسافرت می روند، این یعنی، رفاه شان بیشتر شده است.»مهدیه درباره تجربه شخصی خود از گرانی های اخیر می گوید: «معمولادو یا سه سفر خارج از کشور داریم. قبلابه سفرهای دورتر می رفتیم، ولی از زمانی که گرانی ها شروع شده و نرخ دلار به نوسان افتاده، از مالزی آن طرف تر نرفته ام. بیشتر به امارات متحده می رویم و گاهی هم سفرهای زیارتی.»«رحیم»، ساکن زنجان و کارمند هم درباره سفر رفتن در سال های اخیر می گوید: «سفر خارج از استانی خیلی کم داشتیم و الان هم کم داریم. ولی در سفرهای داخل استان زنجان، معمولاماهی دو بار می رویم و برنامه مان تغییری نکرده.»او که سرپرست خانواه خود است، درباره کم کردن اقلام مصرفی شان بعد از برنامه های اخیر دولت در هدفمندسازی یارانه ها می گوید: «از پوشاک کم کردیم.
فاصله خرید لباس برای خانم ها در منزل، سه ماهی یک بار بوده و حالاشده هر شش یا هفت ماه، یک بار. شخصا نیاز چندانی به لباس ندارم و به سالی یک بار خرید پوشاک قانعم، ولی درباره اقلام خوراکی، تخم مرغ را کم کرده ایم. هر روز موقع صبحانه، تخم مرغ استفاده می کردیم، ولی الان به هفته یی دو بار تخم مرغ خوردن قناعت کرده ایم.»
«رحیم» درباره جایگزین کردن اقلام خوراکی ای که کم کرده اند، می گوید: «بیشتر رو آورده ایم به مصرف لبنیات محلی. گوشت مرغ و ماهی و گوشت قرمز را کم کرده ایم و از هفته یی چهار وعده به یک وعده در هفته کاهش داده ایم، ولی لبنیات محلی را زیاد مصرف می کنیم.»

صرفه جویی بیشتر
برای عده یی از شهرنشینان که در کلانشهرها زندگی می کنند، فشار گرانی اینقدر آرام نیامده و برود. «آرزو» در حاشیه کلانشهر کرج زندگی می کند و مربی مهد کودک است. او به همراه مادرش زندگی می کند و سرپرست خانوار محسوب می شود. آرزو در پاسخ به «اعتماد» درباره آب رفتن سفره زندگی شان می گوید: «گرانی ها تاثیر بسیار زیادی روی زندگی ما داشته. یخچال ما همیشه از میوه های فصل پر بود، ولی یکی دو سال است میوه را دانه یی می خریم یا اصلانمی خوریم. هر سال، مادرم، گیلاس و آلبالو می گرفت و مربا درست می کرد، امسال اصلانتوانسته ایم حتی برای خوردن، گیلاس بخریم.»
او درباره کاهش درآمدش می گوید: «مردم، کمتر توان گذاشتن بچه هایشا ن را در مهد کودک دارند، به همین دلیل، درآمد ما هم کم شده و به نسبت گرانی ها، مجبور شده ایم بیشتر حبوبات بخوریم. گوشت و مرغ را وقتی می خریم که میهمان داشته باشیم، یعنی ماهی یک بار.»
این طور که او می گوید، زندگی اش، تقریبا مطابق با الگویی است که اطلاعات آماری اقتصادی کلان در کشور ارائه می کند. طبق گفته کارشناسان اقتصادی، در سال ۸۹، میزان کسری درآمد خانواده های ایرانی به نسبت هزینه هایشان، «اتفاق ویژه» توصیف شده بود. زیرا به فاصله پنج سال نسبت به سال ۸۴ که این کسری، تنها ۸۵/۰ درصد بود، با انفجار ناگهانی به ۴۵/۴ درصد رسید و رشد هزینه ها نسبت به سال قبل از آن، (یعنی ۸۸) به ۳۴/۱۲ درصد رسید. یعنی سالانه هزینه هر خانوار ایرانی به طور متوسط، ۱۳ میلیون و ۴۵۴هزار تومان بود. ولی درآمد خانوارها، به طور متوسط تنها ۳۹/۱۰ درصد رشد داشت و سالانه بالغ بر ۱۲ میلیون و ۸۸۰ تومان درآمد ناخالص شد. به عبارت دیگر، خانواده ها، سالانه ۵۷۳ هزار تومان کسری را تجربه کردند.
این الگو در کلانشهرهای دیگر کشور نیز محسوس است. به طوری که در مشهد، «فرانک» یک زن سرپرست خانوار که در یک کارگاه صنعتی کار می کند نیز همین سخنان را عنوان می کند: «اجاره خانه در مشهد خیلی گران شده، برای همین مجبور شدیم به حاشیه شهر برویم و در بالای یک دفتر اداری، یک آپارتمان کوچک برای زندگی پیدا کنیم تا بتوانیم به جای کرایه خانه دادن، به خورد و خوراک برسیم.»او درباره کاهش قدرت خریدش نسبت به سال های قبل می گوید: «گوشت اصلانمی خریم. آن هم گوشت قرمز. ولی بعضی روزها که میهمان داریم و یا بچه ها امتحان دارند، مرغ می خریم. البته در روزهای اخیر که مرغ گران شده، آن را هم دیگر نمی شود خرید. از لحاظ میوه هم، به جای خرید میوه هایی مثل گیلاس مشهدی، بیشتر سبزیجات را جایگزین کرده ایم. ماهی یک بار هم میوه می خریم.»
به گفته فرانک، در حال حاضر، درآمدش به دلیل اینکه کارگر است، کم نشده ولی اصلابا افزایش هزینه ها متناسب نیست. او همچنین از کاهش مصرف لبنیات سخن می گوید: «ماست را دبه یی ۳ هزار تومان می دادند و از پارسال تا حالا، دو برابر شده، برای همین مجبور شده ایم مصرف ماست را کم کنیم. شیر هم نمی خوریم. چون گران است و اگر یک بطری یک لیتری بگیریم، به بچه ها چیزی نمی رسد، از خیرش گذشته ایم.»او درباره خرید نان می گوید: «بیشتر نان می خوریم، ولی در هفته های گذشته که نان هم گران شده، دورریزمان را کم کرده ایم و دیگر نان از شب مانده را بیرون نمی ریزیم. گاهی نان را خشک می کنیم و با غذاهای دیگر مثل آبدوغ و یا آبگوشت، ترید می کنیم.»
با وجود این سخنان، به نظر می رسد وضعیت روستانشینان، به مراتب از شهرنشینان بهتر است. چون برخی از آنها، حرف های جالبی برای گفتن دارند.

قناعت می کنیم تا بگذرد
«علی اکبر» در یکی از روستاهای اطراف اصفهان زندگی می کند. شغل اصلی اش معلم است ولی کشاورزی هم دارد، به قول خودش، چند جریب رعیتی. خانمش نیز خانه دار است ولی گرانی های اخیر باعث شده هنرهای دیگرش نیز شکوفا شود. علی اکبر در گفت وگو با «اعتماد» می گوید: «گرانی ها باعث شده خانمم برود خیاطی یاد بگیرد و لباس های بچه ها را خودش می دوزد. برای همین در نوروز امسال، پولی بابت خرید لباس برای دو دخترم ندادیم.»او درباره فشار گرانی به سفره خانواده می گوید: «ما مصرف همه چیز را کم کرده ایم. از لبنیات بگیر تا گوشت و میوه. شیر خام را از همسایه ها کیلویی ۸۰۰ تومان می خریم. پارسال، کیلویی ۴۰۰ تا ۵۰۰ تومان می خریدیم. ولی با همین شیر، زنم همه چیز درست می کند از ماست گرفته تا سرشیر و دوغ و کشک.»
او درباره بیشترین مشکل معیشتی در خانواده می گوید: «ما قانعیم، مصرف را کم کرده ایم. ولی بیشتر مشکل ما، بنزین و سوخت است. چاه آب ما هنوز گازوئیل می سوزاند و برای ماشینی که در اختیار دارم، باید بنزین تهیه کنم. سهمیه بنزین، فقط کفاف دو تا سه روز ما را می دهد.»
«قناعت» لفظ دیگری است که در کلام یک روستانشین دیگر می آید. «لیلا» خانمی سرپرست خانوار است که می گوید از مستمری شوهرش ارتزاق می کند. مرحوم شوهرش کارمند دولت بوده، تربیت بدنی. لیلادر شهر بن، از توابع استان چهارمحال و بختیاری زندگی می کند و در پاسخ به «اعتماد» می گوید: «مجبوریم قناعت کنیم. زندگی سخت شده. شیر و ماست و لبنیات گران شده، کم مصرف می کنیم. می شود به بچه پرتقال و گیلاس نداد، ولی مگر می شود گوشت و ماست نخورد؟ یاد گرفته ایم قناعت کنیم. برای همین مصرف را کم کرده ایم. از هر خوراکی می خریم و می خوریم، ولی دیگر یخچال ما پر نیست. روزانه خرید می کنیم و وقتی نداشته باشیم، نمی خوریم.»
وقتی این سخن او در کنار حرف های «نسرین» کارمند ساکن تهران می نشیند، سمفونی عجیبی را می سازد که انگار هر کسی در مواجهه با گرانی ها، قصه یی برای خود دارد. نسرین می گوید: «دیگر نمی توانم مانند سابق، خویشاوندان و دوستان را به میهمانی دعوت کنم و یا برویم بیرون غذا بخوریم. گرانی ها باعث شده از همدیگر دورتر شویم. وقت بیشتری را برای کار بگذاریم و کمتر همدیگر را ببینیم.»«صبا» کارمند ساکن تهران نیز نظر مشابهی دارد. او می گوید: «من دیگر نمی توانم مانند گذشته، لباس و کفش مارکدار بخرم. سال های پیش، گاهی که فروشگاه های پوشاک مارکدار، حراج می کردند، پس اندازم را می بردم و لباس ها و کفش هایی را که دوست داشتم می خریدم، ولی این روزها، فقط باید مارک را از پشت ویترین ببینم و دستم به آن نمی رسد.»قصه گرانی و نگرانی، ماجرای همیشگی در ایران است. تا به امروز، هرگاه فشار و تنگدستی به باشندگان این فلات بلند رو می آورده، مردم این بیت از سعدی را در پیش چشم می آوردند تا کمتر مصرف کنند و لابد، معرفت شان افزون شود: «اندرون از طعام خالی دار، تا درو نور معرفت بینی».

روزنامه اعتماد، شماره ۲۴۳۱ به تاریخ ۱۰/۴/۹۱، صفحه ۱ (صفحه اول)