تولید ریشه آماده فرش ماشینی

صنعت فرش ماشینی ایران در دهه گذشته شاهد پیشرفت های خوبی بوده است. این پیشرفت در بخش بافندگی فرش ماشینی موجب ارتقاء بخش های دیگر و صنایع مرتبط با آن نیز شده است و در واقع می توان گفت تمامی شاخه های صنعت فرش ماشینی در ایران به موازات یکدیگر رشد کرده است. یکی از این بخش های جانبی تولید فرش، تولید ریشه آماده فرش ماشینی است که به طور فزاینده ای استفاده از آن توسط کارخانجات بافندگی فرش ماشینی زیاد شده است. آقای مهندس روزبه مروج که سال ها در کشور انگلستان تحصیل و زندگی کرده است چند سالی است که به واسطه حرفه و سابقه خانوادگی خود به ایران بازگشته و همزمان در بخش تولید ریشه فرش ماشینی سرمایه گذاری کرده است. در زیر بیشتر با جزئیات این سرمایه گذاری آشنا می شویم.

لطفاً در ابتدا در مورد میزان مصرف ریشه آماده، میزان واردات و تولید آن در داخل کشور بیشتر توضیح دهید؟
به طور تقریبی می توان نیاز را تخمین زد. در حال حاضر ظرفیت اسمی نصب شده فرش ماشینی در ایران حدود ۱۶۰ میلیون متر مربع است. اما ظرفیت تولید فرش ماشینی در ایران بالغ بر ۸۰ میلیون متر مربع است. اگر همه این تولیدات را به فرش های ۹ متری با ابعاد ۵/۳ × ۵/۲ متر تبدیل کنیم تولید فرش ماشینی در ایران در حدود هشت میلیون و نهصد هزار تخته فرش ۹ متری خواهد بود. هر فرش ۹ متری نیاز به ۵/۲ متر ریشه آماده در بالا و ۵/۲ متر ریشه در پایین دارد. بنابراین اگر فرض کنیم همه فرش های تولید شده در ایران بخواهند از ریشه آماده استفاده کنند نیاز بازار، بالای ۴۰ میلیون متر ریشه آماده خواهد بود. اما قطعاً نیاز بازار از این عدد کمتر است چرا که عده ای از کارخانجات به دلیل تولید فرش های با کیفیت پایین تر ریشه فرش را به صورت دستی و توسط نیروی کار خود تولید کرده و گره می زنند و برخی از انواع فرش ها مانند فرش های فریز یا مدرن نیز نیازی به استفاده از این نوع ریشه ندارند.

آیا واردات ریشه آماده به کشور هنوز انجام می شود؟
ریشه آماده فرش تا قبل از به عرش رفتن قیمت ارز از کشورهای بلژیک و ترکیه در حجم بالا انجام می شد اما در حال حاضر واردات این نوع کالا از خارج صرفه اقتصادی ندارد و تجارت آن در حد بسیار کوچک و به صورت اتوبوسی و چمدانی از کشور ترکیه انجام می شود. در حال حاضر بخشی از نیاز داخل به ریشه آماده فرش ماشینی توسط شرکت فرش شیراز به عنوان تنها تولید کننده ریشه گره دار به شکل صنعتی و یک شرکت دیگر که فقط ریشه های بدون گره را تامین می کند انجام می شود.

اشکال گره های دستی
اشکال گره هایی که در شرکت های تولیدی توسط نیروی انسانی با دست زده می شود این است که گره ها در طول فرش یکنواخت نیستند. چرا که دقت فرد گره زن بر اثر خستگی کم و کمتر می شود. مثلاً اگر هر گره باید با ۱۰ رشته نخ تار زده شود این عدد کم یا زیاد می شود که باعث نایکنواختی گره، کوتاه و بلند شدن گره، ناهماهنگی گره ها از پشت فرش و … خواهد شد.

آیا ماشین آلات تولید ریشه در دنیا فقط متعلق به شرکت انگلیسی است؟
خیر. اخیراً یک سازنده بلژیکی با توجه به درخواست های بسیار بالای شرکت های ایرانی و ترکیه ای از آن ها برای ساخت ماشین تولید گره آماده فرش ماشینی، اقدام به تولید دستگاه مشابهی کرده است که در مقایسه با ماشین موجود در شرکت ما مزایا و معایبی دارد.
این ماشین جدید بسیار پیشرفته است اما قیمت بسیار بالایی دارد و تولید آن در حد همان ماشین انگلیسی است یعنی  در حدود ۳۲۰ متر در روز تولید دارد. قیمت این ماشین حدود ۹۵ هزار یورو است که با وضعیت فعلی با ارز آزاد حدود ۴۰۰ میلیون تومان تمام می شود. با توجه به این که ریشه فرش ارزان ترین جزء یک فرش است به نظر نمی رسد در این برهه از زمان چنین سرمایه گذاری توجیه اقتصادی داشته باشد در حالی که نیاز برای سرمایه گذاری وجود دارد.

جنس ریشه فرش
جنس ریشه های آماده فرش ماشینی معمولا از پنبه، ویسکوز، پلی استر و ترکیب پنبه و پلی استر براق که جلوه خاصی به ریشه می دهد، می باشد تقریباً توانایی بافت هر نوع نخی را به عنوان ریشه داریم به شرطی که ضخامت آن از حد خاصی بالاتر نباشد.

علت استفاده از ریشه آماده چیست؟
با توجه به اینکه الگوی فرش ماشینی در ایران فرش دستباف است و با توجه به اینکه شانه های بالای فرش، تراکم زیاد و رنگ بندی ها و نقشه های زیبا همواره فرش ماشینی را نزدیک به فرش دستباف می کند، ریشه های قدیمی که به اصطلاح به آن ریشه های تیتان می گفتند فراموش شد چرا که یکی از فاکتورهایی بود که فرش دستباف را از ماشینی به طور کامل متمایز می کرد. این گره ها فرش را ظاهرا شبیه فرش دستباف می کند. به خاطر همین در بین تولیدکنندگان فرش ماشینی و مردم این ریشه مورد پسند است.

ریشه خوب چه ریشه ای است؟
این بحث کمی سلیقه ای است. چرا که بعضی ریشه های گره دار را ترجیح می دهند و برخی ریشه بدون گره. ولی ریشه خوب ریشه ای است که به راحتی از فرش جدا نشود، به راحتی پاره نشود و گره ها از نظر بصری در یک ردیف باشند. به ویژه این مطلب در فروشگاه های فرش بیشتر مورد توجه است چرا که در فروشگاه ها معمولاً فرش در رگال فرش آویزان است و هم ردیف بودن گره ها خودش را بیشتر نشان می دهد. اندازه گره ها و یکنواختی آن مهم است. نکته ظریف دیگر توجه به شکل ظاهری گره در جلو و پشت فرش است.

کار از کجا چطور شروع شد؟
من در سال ۲۰۰۸ میلادی پس از ۵ سال بررسی و مذاکره با سازنده این ماشین موفق شدم آن را خریداری کرده و به عنوان یک ایرانی مقیم انگلستان با حجم سرمایه گذاری نیم میلیون پوند مجوز این سرمایه گذاری را در تاریخ ۲۳/۷/۸۶ از سازمان سرمایه گذاری و کمک های اقتصادی فنی ایران دریافت کردم. زمانی که این تولید را در ایران شروع کردیم بسیار ناشناخته بود. اما خوشبختانه در حال حاضر به بلوغ رسیده است و با افتخار تولید ریشه فرش ماشینی را در ایران انجام می دهیم.
ما در حال حاضر با توجه به اینکه امسال استقبال بیشتری نسبت به گذشته داشته ایم تمرکز اصلی خود را بر روی بازار داخل قرار داده ایم اما در سال آینده قصد داریم بر روی صادرات این کالا به کشورهایی مانند ترکیه و چین نیز به طور گسترده فعالیت کنیم، چرا که بازارهای خوبی وجود دارد و مشتریان شناخته شده ای داریم.

در حال حاضر مجموعه تولیدی ریشه فرش ماشینی در شهرستان کاشان، قطب فرش ماشینی ایران مستقر شده است. ظرفیت تولید فرش شیراز برای ریشه آماده ۶/۱ میلیون متر در سال است.

آیا به عنوان یک ایرانی مقیم خارج که در ایران تولید را راه اندازی کرده اید با مشکلات و مسائل خاصی روبرو بوده اید؟
خوشبختانه سازمان سرمایه گذاری های خارجی بسیار سریع و با دید مثبت روند کارهای ما را پیگیری کردند و استقبال بسیار زیادی از این سرمایه گذاری انجام شد.

آیا به نظر شما این روند آسان برای همه ایرانیان مقیم خارج برای سرمایه گذاری تولیدی در ایران وجود دارد؟
قطعاً سرمایه گذاری ایرانیان مقیم خارج دارای ابعاد و زوایای بسیار مثبتی است که به نظر نمی رسد دولت بخواهد روند آن را دچار مشکل کند. اما مزیتی که شخص من در این کار داشتم سابقه خانوادگی من در تولید فرش ماشینی بوده است به طوری که در بدو کار، زمین، سوله، نیروی فنی و ارتباطات گسترده تجاری موجود بوده است.

شاید برای کسی که از صفر بخواهد کلنگ یک پروژه را بزند دغدغه و معضلات دیگری مطرح باشد. به نظر من سرمایه گذاری که درباره آن فکر شده باشد و در رشته خاصی باشد می تواند موفق شود.  پیشنهاد می کنم افرادی که توان و امکانات سرمایه گذاری و ارتقاء سطح صنعت کشور عزیزمان، ایران را دارند وارد میدان شوند و با کمک دولت و مسئولین محترم کارهای بزرگی انجام دهند.

تاریخچه:
فرآیند تولید ریشه آماده فرش برای اولین بار توسط یک فرد با استعداد و مخترع به وجود آمد. این فرد انگلیسی با نگاه کردن به فرآیند گره زدن توسط دست به این فکر می افتد که آن را مکانیزه کند و تولید دستی را به یک ماشین صنعتی تبدیل کند. این ماشین بعداً برای تولید یراق آلات بخش پرده بافی و سایر بخش های نساجی به کار گرفته شد، که یکی از کاربردهای مهم آن نیز در حال حاضر تولید ریشه آماده فرش است که به ویژه در بین تولیدکنندگان فرش ماشینی در ایران و ترکیه بسیار محبوب است.