زنجان دارای ۱۰۰ هزار شاغل فرش بوده است / فعالیت ۱۰ درصد شاغلان فرش در زنجان
دانلود نسخه دیجیتال مجله کهن
به گزارش خبرگزاری فارس از زنجان، فرهاد شایگان متولد مرداد ماه سال ۱۳۳۸ زنجان است که از همان دوران کودکی علاقه بسیاری به صنایعدستی داشته است که پس از گذراندن دوران تحصیلی خود در مقاطع ابتدایی و راهنمایی وارد هنرستان صنعتی زنجان می‌شود و جزو نخستین فارغ‌التحصیلان این هنرستان محسوب می‌شود.
گفتنی است، شایگان در سال ۱۳۵۶ برای ادامه تحصیل در رشته هنرهای دستی دانشگاه شاهرود را انتخاب می‌کند و موفق می‌شود در این دانشگاه تحصیل دانشگاهی خود را ادامه دهد اما با پیروزی انقلاب اسلامی و تعطیلی دانشگاه‌ها زمانی که تنها یک ترم از تحصیلش باقی مانده بود از ادامه تحصیل باز می‌ماند.
شایگان پس از بازگشایی دانشگاه در همان دانشگاه به تحصیل خود ادامه و فارغ‌التحصیل رشته استخراج معدن از این دانشگاه می‌شود.
وی پس از گذراندن دوران مقدس خدمت سربازی در جهاد سازندگی به مدت ۱۷ سال در خدمت مردم بوده و طی دو سال ماموریت در وزارت کشور و سپس وزارت کشاورزی خدمات خود را به جامعه عرضه می‌کند.
این هنرمند زنجانی فعالیت‌های بازرگانی خود را در اتاق بازرگانی زنجان ادامه می‌دهد، اما با توجه به ارتباط وی با روستاییان به واسطه فعالیت در جهاد سازندگی در زمینه‌های مختلف در خدمت مردم روستاهای مختلف بوده است.
وی از علاقه خود به هنرهای دستی می‌گوید و اگر چه تبحر خاصی در این زمینه نداشته اما علاقهمندیش موجب شده تا در زمینه آموزش، تولید و ترویج فرشبافی در استان فعالیت کند.
شایگان با احساس تکلیف در برابر صنایعدستی استان زمینه احیای ۳۳ رشته از صنایعدستی را در استان فراهم می‌کند و در این میان بافته‌های داری از جمله جاجیم، گلیم، گبه و فرش را مورد توجه ویژه قرار می‌دهد.
وی جهان‌شمول بودن صنعت فرش و فراهم بودن زمینه اشتغال برای بسیاری از افراد جامعه را از دلایل علاقه خود به این هنر عنوان می‌کند و در طی هشت سال گذشته در حوزه صنایعدستی و بافته‌های داری فعالیت‌های خود را انجام می‌دهد به طوری که در چهار سال گذشته با نگاهی تخصصی به موضوع صنعت فرش و بافته‌های داری وارد عرصه تخصصی حوزه فرش شده است.
شایگان می‌گوید، با توجه به اسناد موجود در خصوص فرش ایران به ویژه نمونه‌ای از فرش ایرانی که در منطقه سیبری پیدا شده و در موزه روسیه نگهداری می‌شود، قدمت فرش به عنوان صنعت دست ایرانی‌ها به دوران هخامنشیان بر می‌گردد، این امر نشان می‌دهد که در برهه‌ای از زمان اطلاعات مربوط به هنر دست ایرانی‌ها بریده شده و تنها در زمان حکومت ساسانیان، افشاریان، سامانیان نمونه‌ای از فرش ایران دیده می‌شود.
وی ادامه داد: در کنار مردان نمکی که در زنجان پیدا شده است کیفی پیدا شده است که بیش از ۳ هزار سال قدمت داشته و نشان می‌دهد این هنر قدمت طولانی در کشور ایران دارد، مطالعات عمیق در خصوص فرش ایرانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی صورت گرفته و نزدیکترین تاریخ مربوط به بافته‌های داری به دوره قاجار بر می‌گردد که به دلیل حمایت و توجه شاهان قاجار به ویژه امیر کبیر این هنر رونق مطلوبی در این دوران داشته است، در دوران پهلوی دوم به دلیل مهاجرت روستاییان به شهر بافته‌های داری افول داشته و به صورت خطی دنبال می‌شده است، اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی اگر چه در اوایل پیروزی انقلاب به این امر توجه ویژه نمی‌شود اما با گذشت زمان کوتاهی و با ظهور جهاد سازندگی بافته‌های داری مورد توجه ویژه قرار می‌گیرد.
این هنرمند زنجانی تاکید کرد: اگر چه اسناد مربوط به بافته‌ها از جمله فرش محدود و گذرا است و در آثار مربوط به جهانگردان و ایرانگردان اشاره مبسوطی به این امر نشده است اما سیسل ادواردز در کتاب خود به این امر اشاره می‌کند، چون فرش زنجان به نام این استان نبوده و به عنوان فرش خمسه که شامل چند منطقه می‌شد، معرفی می‌شد،فرش زنجان مغفول مانده است، بسیاری از مناطق به ویژه چهل نام که شامل روستاهای اقماری بسیاری می‌شد که بیانکننده ۴۰ فرهنگ و ۴۰ طبیعت گویا است.
وی با اشاره به تاریخچه ورود فرش زنجان از طریق بافندگان مهاجر به مناطق سفرآباد و بیسیم زنجان گفت: این مناطق ۱۰ سال قبل به عنوان مراکز تولید فرش محسوب می‌شدند.
شایگان خاطرنشان کرد: بر اساس اطلاعات موجود در حدود ۱۲ سال پیش زنجان دارای ۱۰۰ هزار شاغل فرش، ۴۰۰ خامه‌فروش، ۱۰۰ رنگرز، ۵۰ کارگاه چله‌دوانی، ۷۰ واحد پرداخت، ۶۰ واحد نقشه‌کشی و ۵۰ واحد رفوگری بوده است که در حال حاضر کمتر از ۱۰ درصد این واحدها فعالیت می‌کنند، به چالش کشیده شدن روابط خارجی با کشورهای مرفه و خریدار فرش ایرانی و عدم تناسب کار انجام شده با دستمزد از دلایل افول هنر فرشبافی در استان زنجان محسوب می‌شود.
وی یادآور شد: بر اساس آمار ۱۰ سال پیش، ۷۰ هزار دار قالی در زنجان فعال بود که زمینه اشتغال ۱۱۰ هزار نفر را فراهم می‌کرد در حالیکه در حال حاضر کمتر از ۱۰ درصد این ظرفیت عظیم در استان فعال است، ضروری است نسبت به احیای این هنر که فرهنگ و تاریخ استان زنجان محسوب می‌شود برنامه‌ریزی مناسبی صورت گیرد، ۴۵۰ طرح فرش در گذشته در استان زنجان در بافت فرش به کار می‌رفت در حالیکه در حال حاضر تنها چند طرح از جمله ریز ماهی، ماهی و بوته‌جقه کار برد دارد، بر اساس آمار، سالانه ۲ هزار و ۵۰۰ متر مربع در استان زنجان بافته می‌شد که در حال حاضر کمتر از ۱۰ درصد این میزان بافته می‌شود.
شایگان قیمت بالای مواد اولیه را از مشکلات این صنف عنوان کرد و افزود: اغلب مواد اولیه این صنعت که در حال حاضر به دست هنرمند فرشبافی می‌رسد، گرانقیمت بوده و در حال حاضر قیمت خامه معمولی از ۲ هزار تومان به ۱۲ هزار تومان، خامه نسبتاً معمولی از ۱۲ هزار به ۳۶ هزار تومان و خامه بسیار مرغوب از ۲۵ هزار تا ۷۰ هزار تومان افزایش یافته و عدم توانایی در تامین مواد اولیه موجب یاس و ناامیدی بافندگان شده است.
وی بر ضرورت استفاده از ظرفیت‌های فرش زنجان تاکید کرد و گفت: راه‌اندازی نمایشگاه‌های دائمی و مقطعی به ترویج فرهنگ و هنر ایرانی‌ها به ویژه در زمینه صنایعدستی و مهم‌تر صنعت فرش ضروری است.
این هنرمند زنجانی با بیان اینکه باید از ظرفیت‌های موجود، کاروانسراهای بازار زنجان که پتانسیل‌های بالقوه هستند، استفاده کرده و این ظرفیت‌ها را به بالفعل تبدیل کرد، افزود: کاروانسراهای فرش بازار زنجان دارای معماری مناسب بوده و چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند، باید از این ظرفیت که هر کدام از حجره‌های این کاروانسراها غرفه‌های نمایشگاهی هستند استفاده شده و به نمایشگاه دائمی فرش تبدیل شود.
وی با اشاره به اینکه استان زنجان تنها با چاقویش شناخته می‌شود، گفت: ملیله، فرش، تابلو فرش، اسلحه‌سازی، کلیدسازی و قلم‌‌زنی از هنرهای دست زنجان محسوب می‌شود که اغلب آنها فراموش شده است.
شایگان ادامه داد: بافندگان و متخصصان تابلو فرش در زنجان در حال حاضر فروشنده تابلو فرش‌های استان‌های دیگر هستند که باید از ظرفیت‌های متخصصان حوزه فرش در استان بیشتر استفاده شود.
گفتنی است، این هنرمند زنجانی در حال حاضر دارای نمایشگاه و فروشگاه فرش در بازار زنجان است که توانسته با تلفیق هنرهای سنتی و فانتزی در زمینه گلیمبافی موفقیت‌های چشمگیری به دست آورد، وی در حال حاضر در زمینه تولید، ترویج و احیای فرش زنجان فعالیت می‌کند.
