بازار جهاني نفت پرنوسان است

ابهام در آينده بازار نفت
غلامعلي رحيمي- مهرزاد زماني **كارشناسان ارشد موسسه مطالعات بين‌المللي انرژي

منبع: سايت موسسه مطالعات بين‌المللي انرژي (www.iies.org )

بهاي نفت خام در بازار آمريكا (بورس نيويورك) طي هفته گذشته (۱۱ جولاي الي ۱۵ جولاي ۲۰۱۱) از يك روند افزايشي همراه با نوسان برخوردار بود.

بر اين اساس طي هفته گذشته، در ابتدا به دنبال تشديد و تداوم ناآرامي‌هاي سياسي در خاورميانه، افزايش نگراني فعالان بازار نفت از گسترش ناآرامي‌ها به ساير كشورهاي توليدكننده نفت خصوصا عربستان سعودي، تداوم اختلال در توليد نفت خام برخي کشورهاي توليد کننده همچون ليبي و يمن، تداوم ناآرامي‌ها در ليبي به ويژه در مناطق نفت‌خيز اين کشور و ترديد معامله گران درباره زمان بازگشت نفت خام سبک صادراتي اين کشور به بازار نفت و پالايشگاه‌هاي اروپا، خروج تدريجي بازار از شوک آزادسازي ذخاير سوخت آژانس بين‌المللي انرژي، مخالفت آلمان و ايتاليا با تکرار آزادسازي ذخاير استراتژيک سوخت، کاهش عرضه نفت خام کانادا به آمريکا، افزايش احتمال به کارگيري مشوق‌هاي مالي از سوي بانک مرکزي آمريکا، پيش‌بيني آژانس بين‌المللي انرژي مبني بر شتاب رشد تقاضاي جهاني نفت خام در سال ۲۰۱۲، افزايش ارزش شاخص‌هاي بورس در بازارهاي جهاني، کاهش ارزش دلار در مقابل يورو و همچنين کاهش سطح ذخيره‌سازي‌هاي نفت خام آمريكا معادل ۱/۳ ميليون بشكه در هفته منتهي به ۸ جولاي ۲۰۱۱، قيمت نفت خام WTI در بورس نايمكس (آتي‌هاي ماه اول)، با بيش از ۹/۲ دلار افزايش، از حدود ۱۵/۹۵ دلار در هر بشكه در تاريخ ۱۱ جولاي ۲۰۱۱ تا بيش از ۰۵/۹۸ دلار در هر بشكه در تاريخ ۱۳ جولاي ۲۰۱۱ افزايش يافت، ولي مجددا تا سطح ۲۴/۹۷ دلار در هر بشکه در تاريخ ۱۵ جولاي ۲۰۱۱ كاهش يافت.

طي دوره مذكور، انتشار برخي اخبار و اطلاعات نظير افزايش نرخ بيكاري در آمریکا، اعلام رييس بانک مرکزي آمريکا مبني بر عدم آمادگي اين بانک براي اجراي سياست‌هاي انبساطي پولي و تاثير منفي آن بر اميدها نسبت به بهبود شرايط تقاضاي جهاني نفت خام، تاکيد سياستمداران آمريکا بر وضع ماليات مستقيم نفتي، پيش‌بيني دبيرخانه اوپک مبني بر کند شدن رشد تقاضاي جهاني نفت خام در سال ۲۰۱۲ در پی کاهش مصرف نفت در کشورهاي صنعتي، کندي آهنگ رشد تقاضاي نفت خام چين در ماه ژوئن ۲۰۱۱ و کاهش واردات نفت خام اين کشور و همچنين نگراني‌ها درباره بحران مالي در قاره اروپا و احتمال سرايت اين بحران به ايتاليا، از عوامل تضعيف‌كننده قيمت نفت خام در بازارهاي جهاني به شمار مي‌روند.

بر اساس آمار دبيرخانه سازمان كشورهاي صادركننده نفت (اوپك)، قيمت سبد نفتي اوپك طي دوره ۱۱ جولاي الي ۱۴ جولاي ۲۰۱۱، ابتدا ازحدود ۳۵/۱۱۱ دلار در هر بشكه تا بيش از ۲۵/۱۱۳ دلار در هر بشكه در تاريخ ۱۳ جولاي افزايش يافت، ولي مجددا تا سطح ۷۴/۱۱۲ دلار در هر بشکه کاهش يافت. ميانگين هفتگي بهاي سبد نفتي اوپک در هفته منتهي به ۱۴ جولاي ۲۰۱۱، با ۲ دلار و ۹۶ سنت افزايش نسبت به هفته پيش از آن به هر بشکه ۱۱۲ دلار و ۱۰ سنت رسيده است. ميانگين هفتگي بهاي سبد نفتي اوپك در هفته منتهي به ۸ جولاي ۲۰۱۱ معادل ۱۰۹ دلار و ۱۴ سنت بود. همچنين ميانگين ماهانه بهاي سبد نفتي اوپک طي ماه جولاي ( تا ۱۴ جولاي ۲۰۱۱)، با ۱ دلار و ۲ سنت افزايش نسبت به ميانگين ماه ژوئن ۲۰۱۱ به هر بشکه ۱۱۰ دلار و ۶ سنت رسيده است. ميانگين بهاي سبد نفتي اوپک در ماه ژوئن ۲۰۱۱ معادل ۱۰۹ دلار و ۴ سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک دربردارنده ۱۲ نوع نفت خام اعضاي اين سازمان شامل مخلوط الجزاير، گريسول آنگولا، اورينته اکوادور، سنگين ايران، سبک بصره، صادراتي کويت، اس ‌سيدر ليبي، سبک «بوني» نيجريه، مارين قطر، سبک عربي عربستان سعودي، موربان امارات و بي.سي.اف ۱۷ ونزوئلا است.

قيمت نفت خام برنت درياي شمال در بورس لندن(ICE) نيز براي تحويل در ماه اوت ۲۰۱۱، به رغم نگراني‌ها درباره گسترش بحران كسري بودجه در منطقه پولي يورو، به دليل تداوم ناآرامي‌ها در ليبي و کاهش شديد توليد نفت خام اين کشور و افزايش نگراني فعالان بازار نفت از احتمال گسترش ناآرامي‌ها در خاورميانه و تسري آن به ساير كشورهاي توليدكننده نفت خصوصا عربستان سعودي و در نتيجه تشديد نگراني‌ها درباره كمبود عرضه نفت خام در بازار اروپا، از يك روند افزايشي ملايم همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از حدود ۲۴/۱۱۷ دلار در هر بشكه در تاريخ ۱۱ جولاي ۲۰۱۱ تا بيش از ۷۸/۱۱۸ دلار در هر بشكه در تاريخ ۱۳ جولاي افزايش يافت، ولي مجددا تا سطح ۲۶/۱۱۷ دلار در هر بشکه در تاريخ ۱۵ جولاي کاهش يافت. سطح بالاي ذخيره‌سازي نفت خام در آمريكا و كاهش توليد نفت خام ليبي و به طبع آن نگراني مصرف‌کنندگان درباره عرضه نفت خام به بازار اروپا موجب شده است تا نفت خام برنت از حق مرغوبيت ۰۲/۲۰ دلار در هر بشكه نسبت به نفت خام WTI برخوردار باشد.

ميانگين بهاي هر بشکه نفت خام صادراتي ايران با ۵ دلار و ۱۲ سنت افزايش نسبت به هفته قبل (۶ جولاي ۲۰۱۱)، در روز ۱۳ جولاي ۲۰۱۱ به بشكه‌اي ۱۱۲ دلار و ۶۷ سنت رسيده است. بر اساس آمارهاي امور بين‌الملل شرکت ملي نفت ايران، ميانگين وزني بهاي هر بشکه نفت خام سبک ايران به مقصدهاي مختلف در روز چهارشنبه (۱۳ جولاي ۲۰۱۱ ) ۱۱۴ دلار و ۳۲ سنت بود و همين رقم براي نفت خام سنگين در سطح ۱۱۱ دلار و ۷۶ سنت قرار داشت. همچنين قيمت هر بشکه نفت خام سبک ايران به بازار آفريقاي جنوبي ۱۱۵ دلار و ۸۸ سنت و هر بشکه نفت خام سنگين ايران به اين بازار ۱۱۴ دلار و ۵۳ سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ايران در بازار آسيا ۱۱۳ دلار و ۳۹ سنت، شمال غربي اروپا ۱۱۵ دلار و ۸۶ سنت و در بازار مديترانه ۱۱۳ دلار و ۶۸ سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگين ايران نيز در بازار آسيا ۱۱۱ دلار، شمال غربي اروپا ۱۱۴ دلار و ۵۱ سنت و در بازار مديترانه ۱۱۰ دلار و ۷۸ سنت به فروش رسيده است. طي دوره ۶ جولاي الي ۱۳ جولاي ۲۰۱۱، بيشترين افزايش در قيمت نفت خام سبک و سنگين ايران مربوط به بازار شمال غربي اروپا با ۴۲/۵ دلار افزايش در هر بشکه بوده است. ميانگين وزني بهاي هر بشکه نفت خام سبك و سنگين ايران نيز نسبت به هفته قبل، به ترتيب به ميزان ۱۲/۵ دلار و ۱۱/۵ دلار در هر بشكه طي دوره مذكور افزايش يافته است.

بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژي آمريکا ميزان ذخاير نفت خام اين کشور در هفته منتهي به ۸ جولاي ۲۰۱۱ معادل ۵/۳۵۵ ميليون بشکه بوده است که در مقايسه با هفته قبل (۱ جولای ۲۰۱۱) به ميزان ۱/۳ میلیون بشكه كاهش يافته و معادل ۴/۲ میلیون بشكه از ميزان مشابه سال قبل در تاريخ ۹ جولاي ۲۰۱۰ بيشتر است. ميزان اين ذخاير بر حسب روز نيز نسبت به هفته قبل به ميزان ۳/۰ روز كاهش يافته و در سطح ۳/۲۳ روز قرار گرفته است و معادل ۱/۰ روز بیشتر از ميزان مشابه سال قبل است. طي دوره مذكور، سطح خوراك پالايشي آمريكا به ميزان ۹۷ هزار بشكه در روز کاهش يافته و در سطح ۲۱۸/۱۵ ميليون بشکه در روز قرار گرفته است كه به ميزان ۲۵۱ هزار بشكه در روز کمتر از ميزان مشابه سال قبل است.

توليد نفت خام آمريكا طي دوره ۱ جولای ۲۰۱۱ الي ۸ جولاي ۲۰۱۱ به ميزان ۵۸ هزار بشکه در روز افزایش يافته و در سطح ۵۷۸/۵ ميليون بشكه در روز قرار گرفته است و معادل ۲۲۶ هزار بشكه در روز بيشتر از ميزان مشابه سال قبل در تاريخ ۹ جولاي ۲۰۱۰ است. در همين زمان ميزان واردات نفت خام آمريكا از ۸۵۴/۹ ميليون بشكه در روز به ۹ ميليون بشكه در روز (معادل ۸۵۴ هزار بشكه در روز) کاهش يافته است كه معادل ۲۸۱ هزار بشكه در روز کمتر از ميزان مشابه سال قبل است.

پیش‌بینی قیمت
در هفته گذشته قيمت نفت خام WTI در حول و حوش قيمت ۹۶ دلار نوسان داشت و نتوانست مسير خاصي را پي گيرد. دليل اصلي چنين نوسان محدودي عدم اعتماد به شرايط اقتصادي در آمريكا و اروپا بود. در نهايت قيمت در بالاتر از سطح ۹۶ دلار بسته شد و بازار نفت افزايش اندكي را در طول هفته تجربه كرد. اقتصاد آمريكا از بعد مصرف با شرايط ترديد روبه روست. اين ترديد در پي افزايش نرخ بيكاري رخ داد، لذا در مورد ميزان تقاضاي نفت نيز ترديدهايي بوجود آمده است. ترديدهايي در مورد اقتصاد كشورهاي اروپايي به دليل بدهي بالاي يونان وجود دارد و امكان سرايت آن به ديگر كشورها به طور جدي پيگيري مي‌شود.
در شرايط فعلي تقاضا براي دلار بيشتر از يورو است در نتيجه دلار مورد حمايت بازار است و اين موضوع فشار كاهشي بر قيمت نفت وارد مي‌آورد. ذخيره‌سازي‌هاي نفت خام به ميزان نسبتا خوبي كاهش داشت، ولي هنوز نسبت به سال گذشته بالاتر است و در مجموع ذخيره سازي‌هاي نفت خام نسبت به چندين سال گذشته در وضعيت مناسبي قرار دارد.

استفاده از ذخيره‌سازي‌هاي استراتژيك نفت نيز در كوتاه مدت مي‌تواند فشار كاهشي بر قيمت وارد آورد كه در عمل اتفاق افتاد، ولي در بلند مدت نتيجه معكوس دارد. ذخيره‌سازي‌هاي بنزين برعكس نفت خام نسبت به سال گذشته در حد پايين‌تري قرار دارد و تا حدودي فشار افزايشي بر قيمت نفت وارد مي‌آورد. قيمت نفت خام WTI در سطح ۹۶ دلار با حمايت مناسبي مواجه است و همچنان ۱۰۱ دلار او لين هدف در مسير افزايشي است.