جزییات درآمدهای مالیاتی کشور منتشر شد

مالیات برحسب تعریف سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) پرداختی الزامی و بلاعوض است که به شخص، مؤسسه، دارایی و غیره تعلق می‌گیرد. به عبارت دیگر مالیات انتقال بخشی از درآمدهای جامعه به دولت یا بخشی از سود فعالیت‌های اقتصادی است که نصیب دولت می‌شود، زیرا ابزار و امکانات دستیابی به درآمد و سودها را دولت فراهم ساخته ‌است.

انواع مالیات‌ها در ایران

یک دسته از مالیات‌ها در گروه مالیات‌های مستقیم قرار می‌گیرند. این دسته از مالیات‌ها به‌طور مستقیم از دارایی یا درآمد افراد وصول می‌شود و شامل مالیات بر دارایی و مالیات بر درآمد است. مالیات بر درآمد شامل مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی (شرکت‌ها و مؤسسه‌ها) و مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی (حقوق‌بگیران بخش دولتی و غیردولتی ) می‌شود. مالیات بر دارایی (ثروت) نیز به‌طور عمده شامل مالیات بر ارث و حق تمبر است.

دسته دیگر مالیات‌ها، مالیات‌های غیرمستقیم است که بر قیمت کالاها و خدمات اضافه شده و از مصرف‌کننده کالا وخدمت دریافت می‌شود و بر دو نوع مالیات بر واردات (مانند حقوق گمرکی، سود بازرگانی، اتومبیل‌های وارداتی و حق ثبت) و مالیات بر مصرف و فروش (مانند مالیات بر فرآورده‌های نفتی، مالیات تولید الکل طبی و صنعتی، مالیات نوشابه‌های غیرالکلی، مالیات فروش سیگار، مالیات اتومبیل، مالیات اتومبیل‌های داخلی، مالیات فروش خاویار، مالیات حق اشتراک تلفن خودکار و خدمات بین‌الملل، مالیات ضبط صوت و تصویر و….) است.

مالیات بر ارزش‌افزوده نیز از جمله مالیات‌های غیرمستقیم در دسته‌بندی مالیات بر مصرف وفروش است. این مالیات نخستین بار توسط «فون زیمنس» در سال ۱۹۵۱ به منظور فائق آمدن بر مسایل مالی کشور آلمان طرح‌ریزی شد و از سال ۱۹۵۴به بعد،کشورهای برزیل، فرانسه، دانمارک و آلمان در زمره نخستین کشورهایی بودند که این نوع از مالیات را در نظام مالیاتی کشور خود معرفی کردند. کره‌جنوبی نخستین کشور آسیایی است که در سال ۱۹۷۷ با کمک صندوق بین‌المللی پول توانست این مالیات را در نظام مالیاتی خود پیاده کند و به دنبال آن کشورهای ترکیه، پاکستان، بنگلادش و لبنان نیز اقدام به اجرای این مالیات کردند. هم اکنون بیش از ۱۲۰ کشور جهان از سیستم مالیات بر ارزش‌افزوده بهره‌مند هستند.

درآمدهای مالیاتی استان‌ها در سال ۱۳۸۹

کل درآمدهای مالیاتی استان‌های کشور در سال ۱۳۸۹ بالغ بر ۲۸۴.۵ هزار میلیارد ریال بوده که۱۶۸.۷ هزار میلیارد آن درآمد مالیاتی مستقیم و ۱۱۵.۷ هزار میلیارد ریال آن درآمد مالیاتی غیرمستقیم بوده است. بیشترین سهم درآمد مالیاتی متعلق به استان تهران با ۴۸.۴ درصد و پس از آن استان هرمزگان با ۱۱.۵ درصد بوده است. مقام‌های بعدی بیشترین درآمدهای مالیاتی به استان خوزستان با ۶.۳ درصد و استان‌های بوشهر و اصفهان با ۴.۵۷ درصد مربوط می‌شود.

درخصوص مالیا‌ت‌های مستقیم پس از استان تهران بیشترین سهم مالیات‌ها مربوط به استان‌های اصفهان و خوزستان با۵.۹ و ۴.۹ درصد بوده، در حالیکه در درآمدهای مالیاتی غیرمستقیم جدای از استان تهران، سهم استان هرمزگان با۲۵.۷ درصد با فاصله زیادی از استان خوزستان با۸.۵ درصد مشخص می‌شود.

در ترکیب‌‌بندی سهم مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم استان‌های کشور، استان هرمزگان بیشترین سهم درآمد مالیاتی غیرمستقیم را در مقایسه با درآمد مالیاتی مستقیم با نسبت ۹۱ درصد به ۹ درصد نشان می‌دهد. در نقطه مقابل این استان، استان‌های اصفهان و البرز با ۹۲ درصد درآمد مالیاتی مستقیم در مقابل ۸ درصد درآمد مالیاتی غیرمستقیم مشخص می‌شود.

مالیات‌های مستقیم استانی

مالیات‌های مستقیم مشتمل بر مالیات شرکت‌ها (مالیات بر اشخاص حقوقی) و مالیات بر درآمدها (مالیات بر اشخاص حقیقی)‌ و نیز مالیات بر ثروت است.

در سال ۱۳۸۹ از کل۱۶۸.۷ هزار میلیارد ریال درآمد مالیاتی مستقیم استان‌ها در کل کشور ۶۹ درصد مربوط به درآمدهای مالیاتی شرکت‌ها، ۲۴ درصد مربوط به درآمدهای مالیاتی درآمدی و ۷ درصد درآمد بر ثروت بوده است. بنابراین بخش اعظم درآمدهای مالیاتی مستقیم مربوط به شرکت‌ یا اشخاص حقوقی می‌شود. حدود ۷۰ درصد درآمد مالیاتی شرکت‌ها در استان تهران قابل حصول است و استان‌های خراسان‌جنوبی، چهارمحال و بختیاری و ایلام با حدود۰.۲ تا۰.۳ درصد کمترین درآمد مالیاتی شرکتی را نشان می‌دهند.

همچنین گذشته از استان تهران، استان اصفهان با ۵.۹ درصد و استان خوزستان با ۴.۹ درصد رتبه‌های بعدی کسب مالیات مستقیم و نیز مالیات شرکتی و درآمدی را به خود اختصاص داده‌اند.

به طوری‌که ملاحظه می‌شود از کل ۱۱۶۵هزار میلیارد ریال درآمد مالیاتی شرکتی ۳۹ درصد از شرکت‌های دولتی و ۶۱ درصد از شرکت‌های غیردولتی اخذ می‌شود و بیش از ۹۰ درصد درآمد مالیاتی شرکت‌های دولتی و ۵۴ درصد درآمد مالیاتی شرکت‌های غیردولتی از استان تهران حاصل می‌شود. سهم درآمدهای مالیاتی شرکت‌های دولتی به غیردولتی در تهران ۵۲ به ۴۸ درصد است.

همچنین از کل ۴۱.۱ هزار میلیارد ریال وجوه مالیات بر درآمد ۳۴ درصد مالیات بر مشاغل،‌ ۶۲ درصد مالیات بر حقوق و ۴ درصد سایر موارد است.

بالاترین درصد سهم مالیات‌ بر مشاغل بعد از استان تهران متعلق به استان‌های اصفهان و خراسان رضوی با ۸.۷ و ۶.۵درصد است.

همچنین بیشترین درآمد مالیاتی از محل حقوق و دستمزد پس از استان‌ تهران متعلق به استان خوزستان و سپس استان اصفهان است.

ترکیب مالیات بر مشاغل و مالیات بر حقوق ، بیانگر آن است که بیشترین نسبت مالیات بر درآمد مشاغل در مقایسه با سایر اجزای مالیات بر درآمدها به استان‌های ایلام و البرز تعلق داشته که معادل ۴۷ درصد کل مالیات بر درآمدها بوده است . مالیات بر حقوق که در کل کشور به طور متوسط ۶۲ درصد کل مالیات به درآمدها را در برمی‌گرفته است، در استان‌های کرمان،‌ مرکزی، خوزستان، خراسان جنوبی، چهارمحال و بختیاری، لرستان و کهگیلویه و بویراحمد و زنجان، بیش از ۷۰ درصد وجوه مالیات بر درآمدها را به خود اختصاص داده است.

مالیات‌های غیرمستقیم استانی

وضعیت درآمدهای غیرمستقیم در استان‌های کشور در سال ۱۳۸۹ نشان‌دهنده این است که از کل ۱۱۵.۷هزار میلیارد ریال درآمد مالیات‌های غیرمستقیم در سال ۱۳۸۹،‌ ۳۷.۹ هزار میلیارد ریال از محل مالیات بر کالاها و خدمات و ۷۷.۸ هزار میلیارد ریال از محل مالیات بر واردات بوده است. به عبارت دیگر ۳۳ درصد مالیات‌های غیرمستقیم از محل مالیات بر کالاها و خدمات و ۶۷ درصد از محل مالیات بر واردات تأمین شده است. سهم مالیات بر ارزش‌افزوده از مالیات بر کالاها و خدمات در کل کشور در سال ۱۳۸۹ به ۵۵ درصد می‌رسد.

استان‌های تهران و هرمزگان با ۲۷.۷ و ۲۵.۷درصد بیشترین سهم را در مالیات‌های غیرمستقیم کل کشور نشان می‌دهند. بررسی اجزای این سهم بیانگر آنست که سهم استان تهران به دلیل بالا بودن مالیات بر کالاها و خدمات و سهم استان هرمزگان به دلیل بالا بودن سهم مالیات بر واردات به فزونی گراییده است.

به گزارش ایسنا به نقل از نشریه برنامه،‌ به‌طوری که در بررسی اجزای مالیات‌های غیرمستقیم استانی نشان داده شده است، استان هرمزگان ۹۷ درصد مالیات‌های غیرمستقیم خود را از محل مالیات بر واردات و ۳ درصد آن را از محل مالیات بر کالاها و خدمات حاصل کرده است و پس از آن استان سیستان و بلوچستان مشابه چنین وضعیتی را با نسبت‌های ۸۹ و ۱۱ درصد نشان می‌دهد. در حالیکه در برخی دیگر از استان‌های مرزی مانند ایلام و خراسان‌شمالی، درآمد حاصل از مالیات بر واردات معادل صفر گزارش شده و برخی دیگر مانند کرمانشاه و خراسان جنوبی، ۱۲ درصد و کمتر از آن است.

میزان وصول مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم

در کل کشور در سال ۱۳۸۹، ۵۹ درصد درآمدهای مالیاتی از محل مالیات‌های مستقیم و ۴۱ درصد آن از محل مالیات‌های غیرمستقیم تأمین می‌شود. مالیات بر شرکت‌ها ۶۹ درصد و مالیات بر درآمدها ۲۴ درصد درآمدهای مالیاتی مستقیم را تشکیل می‌دادند.

مالیات بر شرکت‌ها مشتمل بر مالیات شرکت‌های دولتی ۳۹ درصد و مالیات بر شرکت‌های غیردولتی ۶۱ درصد درآمدهای مالیاتی اشخاص حقوقی، بوده است. مالیات بر درآمدها شامل مالیات بر مشاغل و مالیات بر حقوق و مالیات بر سایر درآمدها بوده که در سال مورد بررسی به ترتیب ۳۴، ۶۲ و ۴ درصد اجزای مالیات‌های بر درآمد را شامل می‌شوند. مالیات‌های غیرمستقیم شامل مالیات بر کالاها و خدمات و مالیات بر واردات بوده که به ترتیب ۳۳ و ۶۷ درصد مالیات‌های غیرمستقیم را تشکیل می‌دهند. سهم مالیات بر ارزش‌افزوده به عنوان یک جزء از مالیات بر کالاها و خدمات معادل ۵۵ درصد آن است.

همچنین در حوزه مالیا‌ت‌های مستقیم پس از استان تهران بیشترین سهم مالیات مربوط به استان‌های اصفهان و خوزستان با ۵.۹ و ۴.۹ درصد بوده، در حالیکه در درآمدهای مالیاتی غیرمستقیم جدای از استان تهران، سهم استان هرمزگان با ۲۵.۷ درصد با فاصله زیادی از استان خوزستان با ۸.۵ درصد مشخص می‌شود.

بر این اساس حدود ۷۰ درصد درآمد مالیاتی شرکت‌ها در استان تهران و حدود ۰.۲ تا ۰.۳درصد آن در استان‌های خراسان‌جنوبی، چهارمحال و بختیاری و ایلام استحصال می‌شود.

گذشته از استان تهران، استان اصفهان با ۵.۹ درصد و استان خوزستان با ۴.۹ درصد رتبه‌های بعدی کسب درآمد مالیاتی مستقیم (اعم از مالیات شرکتی و درآمدی) را به خود اختصاص داده‌اند .

استان‌های تهران (به دلیل بالا بودن مالیات بر کالاها و خدمات) و هرمزگان (به دلیل بالا بودن سهم مالیات بر واردات) با ۲۷.۷ و ۲۵.۷ درصد بیشترین سهم را درحصول مالیات‌های غیرمستقیم در کل کشور نشان می‌دهند .