مهارت و دانش فرصتی برای خنثی کردن تبعات بیکاری/ علم و هنر دو روی یک سکه

مهارت و دانش لازمه حضور موفق در بازار کار است. قطعا افرادی که به دو سلاح علم و تخصص مجهز نباشند جایگاه مناسبی در این عرصه نخواهند داشت اما تولد مراکز فنی و حرفه ای فرصتی مناسب برای آموزش عملی برخی رشته های دانشگاهی و برخی رشته های هنری فراهم آمده است. فرصتی که می تواند بمب بیکاری را قبل از انفجار خنثی کند.

صدای آشنای کودکی ام می آید، گره ها بر تارها سوار می شوند و پودها با دفینه بر تار رج می شوند و رج ها نقش می شوند و گل ها و بوته ها مرا به تمام کودکی ام می برد. اینجا نه اتاق پشتی خانه مادربزرگ است که صدای کوبیدن شانه اش رج به رج می آمد نه قالی خانه ای که دختر همسایه، کودکی اش را به جای پارک ها و بازی ها با مادرش در آنجا سر می کرد. اینجا کارگاه آموزش قالی بافی مرکز فنی و حرفه ای خواهران اراک است.

به کارگاهی که علاقمندان به فرش بافی گرد آمدند تا هنری سنتی را در قالب تئوری و عمل بیاموزندسری می زنم. مربی قالی بافی خانمی خوشرو است که به خوبی به یاد دارد چگونه مربی قالی بافی شده و حالا ۱۶ سال است که در این مرکز به زنان خانه دار، شاغل، دانشجو و محصل علاقمند آموزش می دهد که گره فارسی چیست و گره ترکی کدام است؟

زینت عباسی که از سال ۷۶ مربی فنی و حرفه ای شده، می گوید: کار آموزی که اینجا می آید از صفر شروع می کند و شناختی نسبت به رج شمار، نمره و گره های مناطق مختلف ندارد و ۱۳ توانایی را از جرء تا کل می آموزد.

وی با بیان اینکه طبق استاندارد هر کارآموز باید ۴۵۰ ساعت آموزش ببیند، می افزاید: انجام پروژه عملی در این دوره الزامی است به این دلیل که حضور در این دوره باعث می شود که تئوری و اصول علمی را کارآموزان در کنار پروژه عملی یاد بگیرند.

قالی بافی می تواند منبع درآمد مناسبی برای زنان باشد

عباسی با اشاره به اینکه در این کارگاه آموزش قالی بافی به صورت صحیح آموزش داده می شود یادآور شد: درست است که بسیاری به طور تجربی قالی بافی می کنند اما در شرکت در این دوره ها تئوری و عمل با یکدیگر پیوند خورده اند.

این مربی با سابقه معتقد است که قالی بافی علاوه بر اینکه اوقات فراغت را پر می کند می تواند منبع درآمد مناسبی برای زنان نیز باشد و می گوید: زنان خانه دار می توانند در کنار خانواده این کار را انجام دهند و ابزار آن چون دار، خامه و نقشه را نیز به آسانی تهیه کنند.

وی با اشاره به اینکه بافت ترکی و فارسی در این کارگاه آموزش داده می شود، ادامه می دهد: انتخاب اندازه دار، نقشه و نوع بافت پروژه عملی با کارآموز است.

مربی قالی بافی مرکز فنی و حرفه ای خواهران اراک وسایل الزامی برای قالی بافی را اینطور معرفی می کند: دار سالم و مستحکم با ابعاد استاندار، خامه، نقشه، چله، پود زیرپود ، چاقو، کرکیت (ترکی)، دفه (فارسی)، از وسایل همیشگی است که کنار قالی باف است.

وی با بیان اینکه دوره آموزشی قالی بافی را چهار تا چهار ماه و نیم طول می کشد و می گوید: در هر دوره ۱۵ کارآموز شرکت دارند و آموزش در این کارگاه به نحوی است که فرد پس از پایان دوره بتواند خودش دار قالی برپا کند و در حین کار عیوب قالی را تشخیص و آن ها را رفع کند.

عباسی می افزاید: در این دوره نقشه های اراکی چون لچک ترنج برجی، لچک ترنج فرنگی، ماهی، مستوفی و تک بوته ساروق بافته می شود.

خانم کاظمی که در حال به پا کردن دارش است، می گوید: ۴۲ سال دارم و از کودکی قالی بافی را دوست داشتم زیرا عمه ام قالی می بافت.اما تاکنون موقعیت حضور در کلاس را نداشتم تا اینکه تصمیم گرفتم از کلاس های مرکز استفاده کنم.

نیک آئین ۲۸ ساله که در حال بافتن نقشه لچک ترنج است نیز می گوید: قبل از این به کلاس خصوصی برای آموزش تابلو فرش رفته ام اما علاقه به یادگیری بافت سنتی باعث شد به این کلاس ها بیایم ، به نظرم بافت سنتی هنرمندانه تر از بافت تابلو است.

وی می افزاید: از طریق دوستانم با مرکز آشنا شدم و می دانم که گواهینامه ای که مرکز در پایان دوره می دهد بسیار معتبر است.

از کارگاه که بیرون می آیم صدای کوبیدن دفینه هم دورتر می شود به سمت کارگاه مینا کاری می روم.همان کارگاهی که ظرف های فیروزه ای و لاجوردی میناکاری شده آن، مرا به سی و سه پل و نقش جهان می برد.

مینا کاری هنری اصفهانی که تازگی به اراک آمده

میناکاری هنری که زادگاهش اصفهان است و حالا از اصفهان به اراک آمده و اراکی ها بعد از اصفهانی ها دومین شهری هستند که آن را به طور جدی دنبال می کنند. هنری که آموزش گسترده آن در استان مرکزی توسط راحله شاهسوارانی و همسرش رضا چاوشی که هنرمند اصفهانی این رشته است آغاز شده است.

شاهسوارانی استاد مینا کاری مرکز فنی و حرفه ای اراک می گوید: هنر میناکاری متعلق به اصفهان است ولی به تازگی به اراک هم آمده است.

وی با بیان اینکه پنج سال است که آمورزش را در استان آغاز کرده اند می افزاید: من و همسرم این هنر را در استان مرکزی آموزش می دهیم و هم اکنون ۴۰۰ نفر در استان در گیر آموزش این رشته هستند.

شاهسورانی با بیان اینکه هر دوره آموزش میناکاری در مرکز ۵ ماهه است و ۱۵ هنرجو دارد، توضیح می هد: میناکاری رشته خاصی است که دسترسی به آموزش آن کم است بنابراین استقبال زیادی از آن می شود.

وی میناکاری را هنر آب و آتش می داند و ادامه می دهد: میناکاری بر روی ظرف مسی که قبلا قلم زنی شده انجام می شود. مس قلمزنی با لعاب سفید کوره ای می شود و سپس نقاشی می شود و در نهایت برای تثبیت رنگ به کوره می رود.

میناکاری هنر آب و آتش

شاهسوارانی با اشاره به اینکه معمولا میناکاری را به رنگ آبی می شناسند، می افزاید: برای رنگ روی ظرف از اکسید فلزات استفاده می شود و تمام رنگ ها را می شود در آن به کار برد.

وی با بیان اینکه در میناکاری بیشتر نقوش اسلیمی چون پرداز و ختایی استفاده و در برخی کارها گل و مرغ و مینیاتور طرح زده می شود می گوید: ظروف میناکاری در برابر سرما، گرما، رطوبت و حرارت مقاوم هستند و همه نوع ظرفی از بشقاب تا آینه شمعدان و لوستر نیز با این هنر ساخته می شود.

این استاد اراکی با بیان اینکه آموزش میناکاری به نوعی تولید نیز هست اضافه می کند: هنرجو در دوره آموزشی می تواند وارد بازار کار شود و معمولا ظروف میناکاری از ۱۰هزار تومان تا ۱۰ میلیون قیمت گذاری می شود.

یکی از کارآموزان معتقد است که قلم مینا کاری شیرین است و دقت و خلافیت در آن بسیار نقش دارد و می گوید: به خاطر علاقه به میناکاری آمدم و از طریق خواهرم با فعالیت های مرکز آشنا شدم.

به قلمدان ها و کاسه های و بشقاب های فیروزه ای نگاه می کنم که گل ها و نقش ها با قلم بر آن جان گرفته اند. به سمت کارگاه بعدی می روم. کارگاهی که کیف اصیل با چرم طبیعی در آن ساخته می شود.

مریم توتونی مربی کارگاه کیف دوزی مرکز آموزش فنی و حرفه ای خواهران اراک می گوید: از سال ۸۸ به عنوان اولین مربی کیف دوزی در اراک آموزش را آغاز کرده و برای یادگیری این هنر به اصفهان و کرج رفته ام.

وی با بیان اینکه به دلیل استقبال کارآموزان ظرفیت بیشتر از حد معمول است می افزاید: در برخی دوره ها ۲۰ کارآموز هم داشته ام. در این کارگاه کیف ها را با چرم مصنوعی و چرم طبیعی می دوزند و مراحل آموزش تا تولید بر عهده خود کارآموز است.

توتونی الگوبرداری، برش، دوخت، نصب یراق آلات ، نصب دسته و کلاف کردن کیف را مراحل دوختن یک کیف عنوان می کند و می گوید: در این کارگاه انواع کیف های زنانه و مردانه از بزرگ تا کوچک در مدل های مختلف چون کولی، پول، دانشجویی و رمزدار آموزش داده می شود.

بازار کار کیف دوزی خوب است

مربی کیف دوزی مرکز با تاکید براینکه بازار کار این محصول خوب است می افزاید: قیمت فروش یک کیف معمولا سه برابر هزینه ساخت آن است.

عزیزی یک از کارآموزان این کارگاه می گوید: از طریق دوستانم به این مرکز معرفی شدم و به خاطر علاقه و جنبه درآمدزایی این حرفه و هنر را انتخاب کردم.

به کیف های چرمی که از دیوار آویزان است نگاه می کنم، هنر دستی که این روزها بازار خوبی دارد.

کارگاه بعدی کارگاه صنایع چوب است که مرا به خود فرا می خواند. فریبا بختیاری که نزدیک ۱۳ سال است مربی این مرکز است، می گوید: در این کارگاه صنایع چوب شامل معرق روکش، معرق بدون قالب و سوخت روی چوب و نی آموزش داده می شود.

وی بیشتر نقش های روی معرق را گل و مرغ می داند و می افزاید: برای معرق بدون روکش تکه های چوب با کمان اره بریده می شود و با کنار هم گذاشتن چوب های رنگی طرح مورد نظر ایجاد می شود.

بختیاری می گوید: صفحه میز، جعبه های تزئینی مینیاتور، انواع قابها با خط و طرح های سنتی و اسلیمی از کارهایی است که با معرق انجام می شود.

رغبت مردم به خرید صنایع دستی کم است

مربی معرق مرکز با اشاره به استقبال خوب از آموزش معرق می گوید: رغبت مردم به خرید صنایع دستی به دلیل ارزش و قیمت بالا، کم است البته کارآموز می تواند با شرکت در نمایشگاه های مختلف به معرفی خود و کارهایش بپردازد و بازاریابی کند.

خانم الهی نیا یکی از کارآموزان معرق می گوید: دو ماه است که برای آموزش می آیم، کار با چوب را دوست دارم و قبلا به طور خودجوش در خانه معرق کار می کردم و برای آموزش اصولی و پایه به مرکز آمدم.

وی علاقه را علت اصلی حضورش می داند ولی معتقد است برای برخی بازار کار هم مهم است.به این دلیل که فروش آثار هنری علاوه بر اشتغال زایی انگیزه ادامه کار را برای کارآموز زیاد می کند.

سپیده بیدهندی ۲۱ سال دارد و مشغول ساخت سیمرغی با روش معرق بدون قالب است و می گوید: من کارهای معرق را در نمایشگاه ها دیده بودم و بسیار علاقه داشتم تا اینکه برای یادگیری به این مرکز مراجعه کردم و تا جایی که احساس کنم کار را به طور حرفه ای یاد گرفته ام، یادگیری را ادامه می دهم.

به تابلویی که حروف چوبی روی آن اینطور می درخشند نگاه می کنم؛ “توانا بود هر که دانا بود” جمله ای که انرژی مضاعفی برای دانایی علم و دانش به تو می دهد و از کارگاه گل و مرغهای چوبی بیرون می آیم.

در این مرکز کارگاه های سفال، قلمزنی و … وجود دارد، برای اطلاع بیشتر به اتاق رئیس مرکز آموزش فنی و حرفه ای خواهران اراک می روم.

مینو صادقی می گوید: این مرکز دارای ۱۱ کارگاه شامل الکترونیک، عمران، رایانه، سفال و سرامیک، نساجی، قالیبافی، صنایع چوب، سرویس و نگهداری، قلمزنی، سنجش طراحی دوخت، سنجش آرایش و پیرایش است.

آموزش بیش از ۶۰۰ کارآموز در تابستان امسال

وی رشته های آموزشی این مرکز را اینطور معرفی می کند: رشته های اجرا شده و یا در حال اجرا در این مرکز میناکاری، قلمزنی، معرق، برجسته کاری روی سفال ، سفال با چرخ، کیف دوزی، حکاکی چرم، کامپیوتر، اتومکانیک، تعمیر تلفن همراه، نصب سیستم اعلام حریق، سیستم های دزدگیر و دوربین مداربسته، طراحی معماری درجه دو، تعیین صورت وضعیت، کار در گیرنده های GPS است.

رئیس مرکز فنی و حرفه ای خواهران اراک با اشاره به آموزش رشته های فنی در مرکز بیان می کند : رشته های فنی چون الکترونیک و عمران نیز دارای متقاضیان خاص خود می باشد، تا با تاکید بر دانش عملی، در راستای دانش آموخته شده در دانشگاه ها، مهارت های لازم جهت کار در محیط واقعی کسب شود.

صادقی با بیان اینکه در تابستان امسال بیش از ۶۰۰ کارآموز در این مرکز آموزش دیده اند اظهار می کند: این مرکز با هدف توسعه مهارت آموزی با رویکرد افزایش نگاه کارآفرینانه در جهت توسعه اشتغال پذیری ایجاد شده است.

وی کارآفرینی و درآمدزایی را از مشخصه های اصلی آموزش در این مرکز می داند و می افزاید: کارآموزان رشته های هنری هم چون میناکاری قلمزنی، کیف دوزی و سفال از بدو آموزش می توانند از طریق شرکت در نمایشگاه ها بازار کار خود را بدست آورند.

مهارت و دانش لازمه حضور موفق در بازار کار است.مهارتی که استادکاران قالی بافی، مینا کاری، معرق و چرم و سفال به خوبی از آموزش آنها در این کارگاههای احداث شده برآمده اند.

هنر مهارتی که علاوه بر اشتغال زایی هنر ایران و ایرانی را به رخ می کشد اما بعد از یادگیری این هنرهای مهارتی؛ سرنوشت کاراموزان چه می شود؟ کدام مرجع و نهادی گل و مرغهای چوبی را حمایت می کند؟ آینده هنرآموزان جوان قالی باف چه می شود؟ اینها سوالاتی است که می کنم و شاید باید جوابش را در سازمانها و نهادهای دیگر جستجو کرد.

علم و هنر دو روی یک سکه اند. سکه هایی که مردم کمتر برای خرید این آثار هنری رغبت نشان می دهند. و باید دستگاههای دیگر به کمک فرهنگ و هنر این سرزمین که با اقتصاد نیز پیوند خورده شتافته تا شاهد تولید در سال حماسه ی اقتصادی برای کاهش بیکاری باشیم.

گزارش: سمیه انصاری فر
عکس: محمد وروانی فراهانی