صنعت پنبه رونق می گیرد: برداشت ماشینی پنبه از مزارع گلستان

نبود ماشین آلات مناسب کاشت، داشت و برداشت محصول پنبه و کشت سنتی آن از مسائلی است که رغبت کشاورزان را برای تولید این محصول کم کرده است.بر اساس آمار بیشترین میزان تولید و سطح زیر کشت کشور را خراسان رضوی با ۳۵ هزار هکتار سطح زیر کشت و ۷۰ هزارتن تولید وش دارد و ۲ میلیون نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم در حوزه پنبه مشغول به کار هستند. بررسی های کارشناسان نشان می دهد، نقش پنبه در اقتصاد و ارزش افزوده نیز قابل توجه است، ماده خام پنبه یک هزار و ۳۰۰ درصد ارزش افزوده داشته و در ۷۵ کشور دنیا تولید می شود که موجب اشتغالزایی ۱۸۰ میلیون نفر در دنیا شده است.پنبه پس از نفت، قهوه و مس چهارمین کالای تجاری دنیاست،در حقیقت هر دلار درآمد پنبه ۵۰ دلار ارزش افزوده دارد و گلستان در کنار خراسان شمالی، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، اردبیل و فارس از مهمترین استان های تولید کننده پنبه است.

گرگان- نغمه عقیلی تولید پنبه گلستان با سطح زیر کشت ۱۲ هزار هکتار به کمترین میزان خود رسیده، اما محققان قصد دارند هزینه تولید این محصول را کاهش داده و در نتیجه موجبات افزایش کشت آن را فراهم آورند که به همین علت امسال برداشت ماشینی پنبه در این استان شروع شده است.

نوشتن از افزایش تولید پنبه کار ساده ای نیست چرا که ۳ دهه از آن می گذرد و این همه گفته و نوشته راه به جایی نبرده است. موضوعی که موجب دریغ و افسوس مردم منطقه می شود وقتی است که می بینند عصر طلایی پنبه و رونق آن به سر آمده،اما در عوض کارگروه، کانون، مرکز تحقیقات، سازمان، بخشنامه و طرح است که روی هم اضافه می شود و سطح زیر کشت افزایش نمی یابد.اکنون فقط خاطرات مزارع هزاران هکتاری سراسر سفید پنبه و کارخانجات پنبه پاک کنی که تعطیل شده در این استان باقیمانده و قطب صنعت پنبه پاک کنی آسیای مرکزی از بین رفته است.۴۰کارخانه عظیم پنبه پاک کنی گلستان، هرکدام سرنوشتی پیدا کرده اند، به طوری که کارخانه پنبه آزادشهر مرکز درمانی شده، در کارخانه واثقی فرهنگسرا ساختند، کارخانه پنبه آریا را مصادره کردند و فقط کارخانه تعطیل شده نخ ریسی این استان بازگشایی می شود. تعطیلی این گونه کارخانجات در شرایطی است که از پنبه ده ها محصول می توان تولید و ارزش افزوده ایجاد کرد. از کاغذ اسکنانس های رایج کشور که کارخانه آن در مازندران است گرفته تا مهمات سازی محصولاتی است که از پنبه تولید می شود. اما خبری از صنایع بالادست در گلستان نیست، در همین کشور همسایه، ترکیه، پنبه را تبدیل به پوشاک ساخته یعنی با ۲ کیلو پنبه محلوج که ۱۲ هزار تومان قیمت دارد شلوار جینی تولید می کنند که ۲۰۰ هزار تومان می فروشند، اما در گلستان که زمانی قطب تولید پنبه بود دیگر خبری از صنعت وابسته نیست و همه نگاه ها فقط به بخش کشاورزی است که حداقل بتواند هزینه تولید این گیاه را پایین آورد.

برداشت ماشینی

یکی از جدیدترین اقداماتی که جهاد کشاورزی برای پایین آوردن هزینه تولید پنبه و به صرفه کردن آن انجام داده، استفاده از کمباین های پنبه است که به نظر می آید در سال های بعد گسترش یابد.

سهراب سهرابی، رئیس اداره پنبه و دانه های روغنی سازمان جهاد کشاورزی گلستان در این خصوص اظهارداشت: ازمجموع هزینه های تولید پنبه ۲۵ تا ۳۰درصد هزینه برداشت است، به این خاطر اگر راهکاری پیدا شود که هزینه تولید کاهش یابد به کشاورزان کمک می کند تا درآمد حاصل را افزایش دهند. از این رو امسال با هدف کاهش هزینه ها، ۳۳۰ هکتار پنبه به صورت مرکزآزمایشی کشت شد تا برداشت محصول در این سطح، به صورت ماشینی انجام گیرد. از این رو رقم مناسب برای برداشت ماشینی نیاز است که موسسه تحقیقات پنبه ۲ رقم مناسب گلستان و ارمغان را معرفی کرده که عملکرد خوبی دارد و ساختار آن ها برای برداشت ماشینی مناسب است.

سهرابی افزود: ۳ دستگاه کمباین این برداشت را انجام داده اند. این کمباین ها قادرند روزانه محصول ۵ هکتار را برداشت کنند. در حالی که برای برداشت یک هکتار پنبه به ۴۰ کارگر نیازاست و هزینه برداشت دستی ۲ برابر برداشت ماشینی تمام می شود.همچنین مزیت دیگر برداشت ماشینی سرعت عملیات است به خصوص که تدارک ۴۰ کارگر در روز باتوجه به کم شدن متقاضیان کار دستی، سخت است.

به گفته وی، برای احیای زراعت پنبه در نخستین گام لازم است تولید محصول اقتصادی شود،اما قیمت تضمینی ۲هزار و۲۰۰ تومان برای هر کیلو پنبه مناسب نیست و این قیمت حداقل ۳ هزار و ۳۰۰ تا ۳ هزار و۵۰۰ تومان باید باشد تا کشاورز تمایل به کشت پیدا کند و از نظر اقتصادی مناسب شود.

مورد بعدی، حمایت های دولتی برای خرید کمباین است. کمباین های موجود این استان قابلیت برداشت غلات و محصولات دیگر را دارد، اما کمباین پنبه فقط پنبه را برداشت می کند، از این رو نیاز به کمک های بلاعوض دارد چراکه قیمت کمباین پنبه امروز ۴۰۰ میلیون تومان است و خرید آن برای کشاورزان به صرفه نیست.

بازگشت در ۵۰ هزار هکتار

عبدالرضا قرنجیکی، عضو موسسه تحقیقات پنبه کشور نیز یادآورشد: گلستان در مقطع فعلی خواستار این که سطح زیر کشت پنبه دوباره به میزان سابق برگردد نیست، اما سطح کشت حداقل از ۱۲ هزار هکتار به ۵۰ هزار هکتار برسد. برای این کار باید سطح کشت گندم کم شود که در سال های بعد جبران می شود چرا که کشت پنبه موجب می شود تولید گندم افزایش یافته و مصرف سم کاهش یابد و در نهایت به نفع دولت است. درحال حاضر با کاهش سطح کشت پنبه به پایین ترین حد خود، کشت گندم موجب شده مصرف سم در گلستان نسبت به ۲۰ سال پیش ۳ برابر افزایش یابد که هزینه کشت را افزایش داده است.کشت پنبه نه فقط به اراضی کم بازده این استان سوق داده شده بلکه کشت پی در پی گندم موجب افزایش علف های هرز و بیماری ها نیز شده و در نتیجه مصرف سم افزایش یافته است.

قرنجیکی تاکید کرد: دولت به کشاورزانی که الگوی زراعی را رعایت می کنند باید برای کشت پنبه یارانه دهد چرا که تناوب زراعی برنامه کوتاه مدتی نیست و باید در ازای رعایت آن از کشاورزان حمایت کرد، یارانه و خدمات داد و بهای محصولش را سرموقع پرداخت کرد.